معرفی ناوچه دیلمان از کلاس جماران ؛ مشخصات فنی، قابلیت ها و توان تسلیحاتی

یکی از جلوه‌های بارز قدرت نیروی دریایی ایران، ناوچه دیلمان از کلاس جماران است که مشخصات فنی، قابلیت‌ها و توان تسلیحاتی مثال زدنی دارد.

برتری در دریا و آب‌های آزاد در کنار افزایش توان موشکی و تقویت بهترین سامانه‌های دفاع هوایی، می‌تواند بازدارندگی هر کشوری را به حداکثر برساند. در حملات موشکی ایران به اسرائیل دیدیم که اصابت دقیق موشک‌های بالستیک به قلب تل آویو و حیفا باعث شد که صهیونیست‌ها از ترس تهاجم دوباره نیروهای مسلح کشورمان به خاک سرزمین‌های اشغالی، در حمله خود تعلل کنند و در نهایت با چند بمب و موشک ضعیف، سروته قضیه را هم بیاورند.

ناوچه دیلمان از کلاس جماران

امروز مفتخریم که در فناوری ساخت انواع موشک‌های کروز، بالستیک و حتی هایپرسونیک فتاح 1 و 2 به درجات بالایی از پیشرفت رسیده‌ایم و مهندسان و محققان زبده و کاربلد کشورمان توانسته‌اند با بهره‌وری از آخرین دانش روز دنیای تکنولوژی، زرادخانه‌های ایران را پر از موشک و پهپاد کنند. اما آیا صرف افزایش قدرت موشکی برای شروع یک جنگ همه جانبه از زمین، آسمان و دریا کافی است؟

پاسخ سوال فوق قطعا منفی خواهد بود. کشور ما از شمال و جنوب درگیر دریای خزر و خلیج پارس است و دشمن همواره از راه آبی می‌تواند حملات خود را گسترش دهد. حتما بارها در اخبار نظامی شنیده‌اید که می‌گویند آمریکا ناوهای هواپیمابر خود را در منطقه مستقر کرده و به حالت آماده باش درآمده‌اند. زیردریایی، ناو هواپیمابر، ناوهای مختلف و قایق‌های تندرو و شناورهای مسلح، همگی جزئی از شکوه و قدرت نیروهای دریایی هر کشوری هستند.

فهرست محتوا

نیم نگاهی به ناوچه‌های کلاس جماران

یکی از جلوه‌های بارز پیشرفت نیروهای دریایی ایران، ناوچه‌های کلاس جماران است که تحت عنوان پروژه‌ای به نام موج ساخته شده‌اند. این ناوچه‌ها را باید سنگین‌ترین شناورهای جنگی کشور بدانیم که با الهام از ناوچه‌های انگلیسی کلاس الوند ساخته شده است. ناوچه‌های کلاس جماران عبارتنداز: جماران، دماوند، سهند، دنا و دیلمان.

قبلا دو فروند از ناوچه‌های فوق در دریای خزر و سه فروند دیگر در جنوب مستقر بودند، اما از زمانی که دماوند در دریای خزر به یک موج شکن برخورد کرد و غرق شد، از خدمت برکنار شد. بیایید یک مسئله را برای همیشه روشن کنیم؛ به آن دسته از کشتی‌های بزرگی ناوشکن گفته می‌شود که تناژ 6000 تن به بالا باشند و هر چه تناژ کمتری از این مقدار داشته باشد، ناوچه سنگین نامیده خواهد شد.

با این اوصاف اینکه ناوچه‌های کلاس جماران را در داخل به عنوان ناوشکن معرفی می‌کنند، صرفا جنبه تبلیغاتی کار است. برای مثال باید به ناوشکن چینی تایپ 52 دی یا آرلی برک آمریکا اشاره کرد که به ترتیب 7500 و 9700 تن وزن دارند و ناوشکن خوانده می‌شوند. حتی ظرفیت آتش ناوشکن‌ها با ناوچه‌های سنگین قابل مقایسه نیست. (برای مثال دو ناوشکنی که معرفی کردیم، نزدیک به 64 سیلوی پرتاب موشک دارند، در حالی که ناوچه جماران فاقد سیلوی پرتاب موشک عمودی است!)

تمامی ناوچه‌های کلاس جماران شکل و شمایل یکسانی دارند و تفاوت‌ها محدود به برخی از نسخه‌ها است. جدای از همه اینها، همه ناوهای این کلاس مجهز به محل فرود بالگرد بدون آشیانه بوده که نقطه ضعف بزرگی برای آن‌ها به حساب می‌آید. (در واقع نمی‌توانند در عملیات‌های برد بلند، بالگرد حمل کنند و همچنین در شرایط آب و هوایی نامساعد مثل طوفان، قادر به مهار هواگرد روی پد فرود نخواهند بود.) همچنین تمام ناوچه‌های جماران مجهز به توپ در جلو، دکل رادار در مرکز بدنه و دودکش در پشت برجک رادار هستند.

مشخصات فنی ناوچه دیلمان

و اما یکی از ناوچه‌های مهم کلاس جماران که امروز راجع به آن صحبت خواهیم کرد، دیلمان است که از سال 1402 شمسی به خدمت نیروهای مسلح ایران درآمده است. این ناوچه حدود 95 متر طول و 1500 تن وزن دارد و خدمه آن نزدیک به 80 نفر می‌شوند. پلتفرم دیلمان مشابه سایر اعضای خانواده جماران بوده و تا حدی به ناوچه سهند شباهت دارد و سعی شده دیواره‌های طرفین ناو کمی بالاتر بیاید تا سطح مقطعی کاهش یابد و ناو دیرتر کشف شود.

اولین عضو خانواده جماران که با همین نام ساخته شد، مجهز به دو موتور دیزلی فرانسوی بود و هر یک از آن‌ها قادر به تولید 10 هزار اسب بخار بودند. پیشرانه دیزلی فرانسوی‌ها برای شناورهای غیرنظامی ساخته شده بود، اما ایران از آن‌ها برای اهداف نظامی استفاده کرد و همین باعث شد تا در تأمین نسخه‌های بعدی با مشکل مواجه شویم.

دومین ناوچه کلاس جماران که دماوند است، از موتور چینی‌ها سود می‌برد. این پیشرانه دیزلی به احتمال زیاد تولید آلمان بوده و روی این ناوچه نصب شده است. جماران و دماوند از موتورهای خارجی استفاده می‌کردند، تا اینکه نیروهای مسلح ایران موفق به ساخت پیشرانه‌های داخلی شدند و سه عضو بعدی خانواده یعنی سهند، دنا و دیلمان را با چهار موتور دیزلی ایرانی که با نام بنیان 4 شناخته می‌شود، مجهز کردند.

هر یک از این موتورها توانایی تولید 5 هزار اسب بخار قدرت دارند و روی هم رفته 20 هزار اسب بخار قدرت تولید می‌کنند. بنیان 4 یک نمونه موفق از موتوری غیرنظامی ساخت MAN است که پیش‌تر در ایران تولید می شد و عمدتا برای نصب روی لوکوموتیوها مورد استفاده قرار می‌گرفت. دیلمان با این پیشرانه می‌تواند به حداکثر سرعت 64 کیلومتر در ساعت برسد و سرعت کروز آن 32 کیلومتر خواهد بود.

امروزه کشورهای پیشرفته‌تر برای شناورهای جنگی خود از موتورهای توربین گازی استفاده می‌کنند که راندمان بالاتری ارائه می‌دهند و چون در کشورمان به این سطح از فناوری نرسیده‌ایم و تحریم هستیم، همچنان از نمونه‌های دیزلی استفاده می‌شود. از طرف دیگر شاید پیشرانه‌های دیزلی قدرت و راندمان تولیدی پایین‌تری داشته باشند، اما در عوض هزینه‌های عملیاتی کمتری خواهند داشت.

رادارهای ناوچه دیلمان

دو ناوچه جماران و سهند مجهز به رادار قدیمی ساخت انگلیس با حداکثر برد 140 کیلومتر شده بودند که از بقایای ناو کلاس الوند محسوب می‌شدند. بعدا سعی شد که برای دو عضو دیگر از این کلاس، یعنی دنا و دماوند از رادار عصر استفاده شود که یک رادار آرایه فازی سه بعدی باند S است و می‌تواند به طور همزمان تا 100 هدف را رهگیری کند.

همچنین رادار عصر می‌تواند از فاصله 200 کیلومتری، یک هدف 4 متر مربعی را کشف کند. از این رادار یک نسخه ارتقایافته هم وجود دارد که در باند X کار می‌کند و بیش از 300 کیلومتر برد دارد و در سال 1398 شمسی رونمایی شده است. بین رادار عصر و رادار چشم عقاب که روی دیلمان نصب شده، شباهت‌هایی دیده می‌شود، اما باید دانست که عصر یک رادار چرخشی بوده و با چرخیدن به دور خود، سعی می‌کند اهداف را کشف کند. سرعت اسکن رادار عصر پایین بوده و توانایی پوشش 360 درجه ندارد.

تا اینجا متوجه شدیم که روی دکل اصلی بالاترین بخش ناو دیلمان، رادار چشم عقاب نصب شده که در سایر اعضای خانواده دیده نمی‌شود. مدتی است که این رادار معرفی شده، اما تا قبل از ساخت ناوچه دیلمان روی هیچ شناور دیگری مشاهده نشده بود. این رادار آرایه فازی با 4 آنتن در چهار گوشه دکل اصلی است و هر یک از این آنتن‌ها مجهز به 1000 فرستنده و گیرنده هستند.

براساس اعلام برخی منابع، چشم عقاب می‌تواند به طور همزمان تا 100 هدف دریایی و هوایی را شناسایی کند و از فاصله 200 کیلومتری هم توانایی کشف یک هدف 4 متر مربعی را دارد. (ارتفاع کشف رادار 30 کیلومتر است) هر یک از این 4 آنتن می‌توانند با سه هدف درگیر شوند و در مجموع 4 آنتن دیلمان توانایی درگیری با 12 هدف را خواهند داشت. همچنین توانایی اسکن 360 درجه را در عرض یک ثانیه دارد و چندمنظوره است.

رادار چشم عقاب چندمنظوره بوده و به عنوان رادار کشف و درگیری مورد استفاده قرار می‌گیرد و همین نکته باعث شده تا نیازی به رادار جداگانه برای هدایت موشک‌های ضد کشتی نداشته باشد. متاسفانه اطلاعاتی از سیستم‌های دفاع الکترونیک، توانایی‌های جنگال و تعداد سامانه‌های طعمه در دست نیست.

تسلیحات ناوچه دیلمان

نخستین سلاح مهم ناوچه دیلمان، توپ فجر 27 است که نسخه بومی سازی شده توپ 76 م.م اتو ملار ساخت ایتالیا است. این توپ جزو مشهورترین توپ‌های جهان بوده که روی اغلب قایق‌های تندرو موشک انداز کشور نصب شده است. از آنجایی که کارایی و قدرت این توپ مسلم و واضح است، نیروهای مسلح به فکر استفاده از آن روی تمام اعضای کلاس جماران کردند.

به این خاطر که امکان خرید این توپ از ایتالیا وجود نداشت، نیروهای مسلح تصمیم گرفتند نمونه داخلی‌اش را بسازند که نتیجه فجر 27 شد. این توپ می‌تواند با اهداف دریایی، هوایی و زمینی درگیر شده و به سمت آن‌ها آتش پرتاب کند و سرعت شلیک این توپ 120 گلوله در هر دقیقه است. متاسفانه اطلاعاتی از نوع مهمات این توپ در دسترس نیست.

برد توپ فوق ضد اهداف زمینی و دریایی 16 کیلومتر و علیه اهداف هوایی تا 7 کیلومتر اعلام شده است. یکی از ویژگی‌های فجر 27، تجهیز آن با مهمات منفجرشونده مجاورتی است که برای حمله به اهداف هوایی مناسب است. فیوز مجاوری یک قابلیت جذاب است که با شلیک گلوله در کنار اهداف هوایی، می‌توان مطمئن بود که هدف با درصد بالا و اطمینان بخشی منهدم می‌شود. وظیفه هدایت توپ را یک سامانه اپتیکی در جلو پل فرماندهی بر عهده دارد.

ناوچه دیلمان با سایر اعضای کلاس جماران یک تفاوت مهم و عمده دارد و آن، مجهز شدن به 8 موشک ضد کشتی نور است. در جماران، سهند، دنا و دماوند شاهد تعبیه لانچرهای 4 تایی بودیم و حالا این تعداد دو برابر شده است. دیلمان امکان حمل موشک‌های ضد کشتی نور، قدیر و قدر را دارد. این سه موشک مادون صوت هستند و در ارتفاعات پایین پرواز می‌کنند و برای هدایتشان وابسته به سیستم هدایتی رادار فعال خواهند بود.

در قسمت پشتی این ناو شاهد تعبیه یک سامانه دفاع ضد موشک کوتاه برد به نام کمند هستیم که توانایی  پوشش هر دو طرف ناوچه را دارد. یکی از نقاط ضعف بزرگ دیلمان دقیقا همین است که مثل سایر شناورهای پیشرفته دنیا در قسمت جلو و عقب مجهز به چنین سامانه‌هایی نشده و فقط در بخش عقبی مجهز به کمند شده است.

سامانه پدافندی برد کوتاه کمند را باید نمونه بومی سامانه پدافندی AK-630 روسیه دانست. این سامانه مجهز به یک توپ شش لول 30 میلی متری گاتلینگ شده و اگر مثل نسخه روسی قدرتمند باشد، می‌تواند در هر دقیقه، 5000 گلوله شلیک کند و 4000 متر برد داشته باشد. یکی از ایرادات سامانه کمند این است که رادار و اپتیک آن روی توپ قرار نگرفته‌اند. علاوه بر این خشاب مهمات توپ داخل سیستم قرار ندارد و زیر ناو قرار می‌گیرد که باعث اشغال فضای زیادی می‌شود.

کمند قبلا هم روی ناوچه سهند و یکی از ناوهای کلاس الوند نصب شده، اما آنچه در ناو دیلمان جالب توجه به نظر می‌رسد این است که روی دو ناو قبلی شاهد تعبیه سیستم هدایتی بودیم، حال آنکه دیلمان مجهز به توپی بدون سیستم هدایت است. علت فقدان سامانه‌های هدایتی این است که دیلمان هنوز به عنوان یک ناو کامل معرفی نشده است. (قرار است برای این ناو از سامانه هدایت اپتیک حرارتی استفاده شود)

ناوچه دیلمان از کلاس جماران یک ایراد بزرگی به نام فقدان موشک‌های پدافندی دارد. متاسفانه حتی یک موشک پدافندی هم روی این ناو تعبیه نشده و این ایرادی است که همواره با ناوهای کلاس جماران وارد شده است. تنها عضوی که بعد از ارتقا توانسته مجهز به موشک‌های خانواده صیاد شود، سهند است که آن هم سه تا موشک بیشتر ندارد.

بیایید فرض کنیم که در میانه یک نبرد و درگیری بزرگ با ناوهای دشمن هستیم که از طریق دریا و آسمان در حال بارش آتش است. آیا سه موشک صیاد 2 و 3 می‌توانند پاسخگوی حجم آتش سنگین دشمن باشند؟ حال تصور کنید که اگر یک ناوچه سهند از کلاس جماران با ناوشکن کلاس آرلی برک آمریکا که مجهز به 96 سیلوی پرتاب عمودی موشک است، درگیر شود، عاقبت چه خواهد شد؟

حتی سه موشک پدافندی صیاد هم برای دیلمان در نظر گرفته نشده و در اصل این ناوچه که به تازگی به دل آب زده، فاقد هرگونه موشک پدافندی است. مشکل اینجاست که کشورمان از بابت موشک‌های این چنینی دچار کمبود نیست!

شاید بتوان ایراد بزرگ دیلمان و سایر اعضای کلاس جماران را با فضای کم آن توجیه کرد. برای مثال نمی‌توانیم روی این ناوچه‌های 1500 تنی، سامانه‌های بزرگ دفاع هوایی مستقر کنیم، اما امکان تعبیه چند سیلو با قابلیت پرتاب 12 یا 8 موشک وجود خواهد داشت. مثلا یکی از مناسب‌ترین گزینه‌های روی میز، زوبین است که سپاه حتی این سامانه را روی قایق‌های تندرو هم نصب کرده! به طور کلی ناوچه دیلمان مجهز به تسلیحاتی مثل سامانه کمند و توپ 76 میلی متری است و در مقابل حملات موشکی دشمن به شدت آسیب پذیر خواهد بود.

در گجت نیوز بخوانید: معرفی موشک های پدافندی خانواده میثاق ؛ سه‌گانه‌ای ارزان قیمت و کاربردی ناسا پایگاه نظامی اتمی آمریکا را زیر یخ های قطب پیدا کرد معرفی پهپاد مسلح مهاجر ۱۰ ؛ مشخصات پرنده بمب افکن ساخت ایران ایلان ماسک: پهپادها جایگزین اف ۳۵ می‌شوند