یک ایدهی ابتکاری از سوی چینیها مطرح شده که طبق آن، یک تلسکوپ غول پیکر با 7200 آنتن در سمت پنهان ماه مستقر خواهد شد.
در چند سال اخیر، طرحهایی برای نصب تلسکوپ در سمت پنهان ماه، که به عنوان مکانی ایدهآل برای رصد امواج رادیویی کیهانی شناخته میشود، ارائه شده است. به عنوان نمونه، ناسا چند سال قبل پروژه ساخت تلسکوپ رادیویی LCRT را در این ناحیه پیشنهاد داد. پروژه بلندپروازانه چین، در صورت اجرا میتواند اولین رصدخانه رادیویی فعال در ماه باشد.
چینیها به دنبال ساخت تلسکوپ غول پیکر در سمت پنهان ماه
طبق گزارشها، طرح پیشنهادی چین برای مجموعه تلسکوپ رادیویی ماه شامل 7200 آنتن به شکل پروانه است. این مجموعه برای دریافت سیگنالهای کیهانی با طول موج بسیار بلند طراحی شده است که برای مطالعه جهان اولیه بسیار مهم هستند. این مجموعه امکان مشاهده دوران نوزادی جهان، قبل از شکلگیری اولین ستارگان را فراهم میکند.
جو زمین مانع از عبور سیگنالهای رادیویی با طول موج بسیار بلند میشود. اما سمت دور ماه فرصتی بینظیر برای دریافت این امواج ضعیف کیهانی ایجاد میکند. در سال 2023، کشور چین برنامههایی را برای پرتاب یک تلسکوپ پیشرفته به مدار ماه اعلام کرد. هدف از این اقدام، مطالعه و بررسی دورانهای تاریک کیهان است.
دانشمندان آکادمی فناوری فضایی چین و رصدخانه نجومی شانگهای طرحی برای ساخت یک مجموعه تلسکوپ رادیویی ماه ارائه دادهاند. این مجموعه، با عرضی حدود 30 کیلومتر و مساحت جمعآوری 0.1 کیلومتر مربع، قادر به ثبت تصاویر با وضوح و حساسیت بالا خواهد بود.
این طراحی با دستیابی به وضوح و حساسیت بالا، امکان کاوش در اعصار تاریک کیهانی و کشف سیارات فراخورشیدی را فراهم میکند. ظاهرا دولت چین مصمم است تا مجموعه تلسکوپ رادیویی ماه را در طی یک دهه آینده به بهرهبرداری برساند. برای تحقق این هدف، چین قصد دارد از ماموریتهای رباتیک و انسانی خود در ماه استفاده کند.
گروه تحقیقاتی علوم فضایی چین گفته است که احداث این مجموعه، پروژهای مهندسی با پیچیدگیهای بسیار بالا خواهد بود. این پروژه شامل مجموعهای از ابزارهای علمی پیشرفته، ماهوارههای تقویتکننده سیگنال، رباتهای هوشمند، سیستمهای پشتیبانی لجستیکی در سطح ماه و شبکههای ارتباطی گسترده خواهد بود.
تیم پژوهشی چین هنوز محل دقیقی را برای استقرار تلسکوپ رادیویی پیشنهادی در ماه مشخص نکرده است. با این حال، واضح است که ساخت چنین مجموعه عظیم و پیچیدهای روی سطح ناهموار ماه، کاری بسیار دشوار و پرچالش خواهد بود. یکی از مهمترین موانع، یافتن مکانی وسیع و هموار در میان پستی و بلندیهای سطح ماه است. برای عبور از این موانع و مشکلات، انتظار میرود که این پروژه در سه مرحله جداگانه انجام شود.
در مرحله اول، مأموریتهای رباتیک Chang’e 7 و 8، شانزده آنتن آزمایشی را در سطح ماه مستقر خواهند کرد. این مرحله که بین 1 تا 3 سال به طول میانجامد، به نقشهبرداری امواج رادیویی و انجام مطالعات اولیه روی سیگنالهای مربوط به عصر تاریک کیهان اختصاص دارد.
پس از آن، فضانوردان در مونتاژ بخش اصلی که شامل حدود صد واحد آنتن است، مشارکت خواهند کرد. سرانجام، با بهرهگیری از زیرساختهای پایگاه تحقیقاتی آینده ماه، کل مجموعه تکمیل خواهد شد. این فرآیند، مستلزم استفاده از فناوریهای پیشرفتهای نظیر استقرار رباتیک، حمل و نقل چند موشکی، فرودگرهای فضایی و فعالیتهای فضانوردان در خارج از سفینه خواهد بود.
محققان آمریکایی ناسا نیز قبلا به بررسی ایدههای مرتبط با تلسکوپهای رادیویی ماه پرداختهاند. در سال 2021، آنها طرحی برای یک تلسکوپ رادیویی با دهانه 1 کیلومتری در سطح ماه ارائه دادند. این طرح، شامل نصب یک شبکه سیمی بزرگ در داخل دهانهای در سمت دور ماه بود و پروژه توسط رباتهای صخرهنورد اجرا میشد.
البته ناسا هنوز برنامه زمانی دقیقی برای این پروژه اعلام نکرده است. با این حال، در صورت اجرای آن شاهد بزرگترین تلسکوپ رادیویی دیافراگم کاملا پر در منظومه شمسی خواهیم بود.