جنگ ناسا و چین بر سر ماه؛ آیا چشم بادامی‌ها زودتر از آمریکا به قمر زمین می‌رسند؟

ناسا نگران است که در صورت استقرار زودتر چین در ماه، این کشور مالکیت آن را به طور کامل در دست گرفته و از ورود دیگر کشورها جلوگیری کند!

جنگ ناسا و چین بر سر ماه، بیل نلسون، مدیر آژانس فضایی ایالات متحده را نسبت به برنامه فضایی چینی ها نگران کرده است، تهدید جاری با احتمال سفر زودهنگام چین به ماه، ادعای مالکیت بر آن و در نتیجه تلاش احتمالی برای عدم جلوگیری از ورود دیگر کشورها، دامنه وسیع‌تری به خود گرفته است.

نلسون در مصاحبه‌ای با یک روزنامه آلمانی هشدار داد:

ما باید بسیار نگران باشیم که چین در صورت فرود زودتر بر روی ماه، از سفر دیگر کشورها به این کره جلوگیری کند و ادعای مالکیت آن را داشته باشد.

چین در پاسخ به اظهارات نلسون، این ادعاها را به عنوان «دروغ» محکوم کرده است. تنش‌ها میان ناسا و مقامات دولت چین در برهه‌ای رخ داده که هر دو کشور به طور فعال در حال فراهم کردن مقدمات سفر و انجام ماموریت‌ روی ماه هستند و چین نیز از پیشرفت‌های خود در این زمینه رونمایی کرده است.

در سال 2019، چین اولین کشوری بود که یک فضاپیما را در سمت پنهان ماه فرود آورد. در همان سال، چین و روسیه از برنامه‌های مشترک خود برای رسیدن به قطب جنوب ماه تا سال 2026 خبر دادند. برخی از مقامات چینی نیز تمایل خود را برای ساخت یک ایستگاه تحقیقاتی بین‌المللی دائمی همراه با خدمه تا سال 2027 اعلام کردند.

در این راستا، تفاوت بزرگ میان چین و دیگر کشورها، نگرانی‌ها مبنی بر ایجاد پایگاه در ماه توسط این کشور و احاطه آن بر این کره است.

با وجود این، دو محقق که در زمینه امنیت و برنامه فضایی چین مطالعاتی داشته‌اند، بر این باورند که نه چین و نه هیچ کشور دیگری احتمالا در آینده نزدیک، ماه را تصرف نخواهد کرد. این عمل نه تنها غیرقانونی، بلکه از جنبه فناوری نیز ترسناک است و هزینه‌های بسیار زیاد آن، با خروجی و بازدهی نامشخصی همراه خواهد بود.

قوانین فضایی بین‌المللی، چین را از تصاحب ماه منع کرده و آن را برخلاف قوانین فعلی می‌داند. معاهده فضای ماورای جو که در سال 1967 تصویب شد و توسط 134 کشور از جمله چین به امضا رسید، به صراحت بیان می‌کند که فضای خارج از جو از جمله ماه و سایر اجرام آسمانی، مشمول تصرف ملی با ادعای حاکمیت، از طریق استفاده یا اشغال نخواهند شد.

با اینکه حقوق‌دانان درباره معنای دقیق واژه «اختصاص» موجود در قرارداد، به بحث و گفتگو پرداخته‌اند، اما این معاهده به عبارت ساده نشان می‌دهد که هیچ کشور اجازه تصرف ماه و تعمیم آن به آرمان‌ها و اختیارات ملی خود را ندارد. بنابراین در صورتی‌که چین قصد دنبال کردن چنین اهدافی را داشته باشد، با خطر محکومیت بین‌المللی و پاسخ تلافی‌جویانه روبرو خواهد شد.

در حالی‌که هیچ کشوری نمی‌تواند به‌طور واحد ادعای مالکیت بر ماه را داشته باشد، ماده اول پیمان فضایی به هر کشور اجازه داده تا فضا و اجرام آسمانی را کشف و مورد مطالعه قرار دهند. بنابراین، چین در آینده تنها کشوری نخواهد بود که به قطب جنوبی ماه سفر خواهد کرد.

طی توافق‌نامه آرتمیس به رهبری ایالات متحده، گروهی متشکل از 20 کشور، برنامه‌های خود را برای سفر انسان به ماه تا سال 2025 ارائه داده‌اند که شامل استقرار یک ایستگاه تحقیقاتی در سطح این کره و یک ایستگاه فضایی پشتیبانی در مدار تحت عنوان “Gateway” (دروازه) خواهد بود و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده، در سال 2024 افتتاح خواهد شد.

حتی در شرایطی که هیچ کشوری قادر به ادعای مالکیت ماه نیست، اما این امکان وجود دارد که چین یا هر کشور دیگری از طریق استراتژی موسوم به «برش سالامی» به تدریج بر مناطق مهم استراتژیک آن تسلط پیدا کند.

این اقدام شامل برداشتن گام‌های کوچک و تدریجی برای دستیابی به تغییری بزرگ است که پیوستگی آن می‌تواند منجر به پیشرفت‌هایی قابل توجه در کنترل و افزایش نفوذ شود. چین اخیرا از استراتژی مذکور، در دریاهای جنوب و شرق این کشور استفاده کرده است. با این‌حال، تاکتیک فوق زمان‌بر بوده و به‌طور قطعی امکان‌پذیر نیست.

کنترل ماه کاری دشوار است

با مساحتی بالغ بر 14.6 میلیون مایل مربع (39 میلیون کیلومتر مربع) یا تقریبا پنج برابر مساحت قاره استرالیا، هرگونه مسئولیتی که در قالب تسلط و کنترل بر ماه باشد، صرفا در ابعاد موقتی و محلی خواهد بود.

اما سناریوی محتمل‌تر برای چین، تلاش آنها برای کنترل مناطق خاص و ارزشمندی از ماه خواهد بود که از جمله آن می‌توان به بخش‌هایی که دارای وسعت آبی بیش‌تر هستند، اشاره کرد.

یخ روی سطح ماه از جنبه‌های مختلفی حائز اهمیت بوده، زیرا با در اختیار قرار دادن منابع آبی به انسان، دیگر نیازی به ارسال آن از زمین ندارد. یخ هم‌چنین می‌تواند به عنوان منبع حیاتی اکسیژن و هیدروژن برای تامین سوخت موشک نیز مورد استفاده قرار گیرد. به طور خلاصه، یخ آب برای تضمین پایداری و بقای طولانی مدت هر ماموریتی به ماه یا فراتر از آن ضرورت دارد.

ایمن سازی و کنترل مناطق استراتژیک ماه، مستلزم سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه مالی و تلاش‌های بلندمدت است و هیچ کشوری نمی‌تواند این کار را به صورت پنهانی و انفرادی انجام دهد.

آیا چین برای جنگ با ناسا، از منابع و توانایی‌های فنی برخوردار است؟

چین سرمایه‌گذاری‌های عظیمی را در فضا انجام داده است. در سال 2021، این کشور با مجموع 55 پرتاب مداری، در مقایسه با 51 مورد ایالات متحده، پیشتاز بود. این کشور هم‌چنین طی سال گذشته، در میان سه جایگاه اول از لحاظ میزان استقرار فضاپیما نیز قرار گرفته است. در همین راستا، شرکت فضایی دولتی استارنت چین، در حال برنامه‌ریزی یک ابرصورت فلکی از 12992 ماهواره بوده و کار ساخت ایستگاه فضایی تیانگونگ را نیز تقریبا به اتمام رسانده است.