تغییرات اقلیمی بهواسطه فعالیتهای انسان تشدید شدهاند و میتوانند عواقب جبرانناپذیری داشته باشند. هرچند کمتر کسی گمان میکرد که تغییرات اقلیمی باعث سونامی های وحشتناک از قطب جنوب و نابودی انسانها شود.
بیایید ابتدا مشکلاتی که بهلطف تغییرات اقلیمی رخ میدهند را مرور کنیم. در بخشهایی از کره زمین شاهد خشکسالیهای گسترده و طولانی خواهیم بود و در بخشهایی دیگر توفانهای شدید باعث آسیب به مزارع و انسانها میشوند. از طرفی هم موجهای گرمایی و بالا آمدن سطح دریاها مشکلساز خواهند شد.
گرمایش زمین ساکنان نیمکره جنوبی را در معرض سونامی های مرگبار قطب جنوب قرار میدهد
اینها باعث میشوند که بسیاری از مزارع و حیوانات نابود شوند و در نتیجه انسانها با مشکل جدی گرسنگی دستوپنجه نرم کنند. همچنین شاهد موجهای گسترده مهاجرات و نابودی بسیاری از کشورها خواهیم بود. هرچند بررسیهای جدید دانشمندان نشان میدهد که باید به این لیست احتمال سونامی های مرگبار از سمت قطب جنوب را هم اضافه کنیم.
برای اولینبار در سال ۲۰۱۷ بود که دانشمندان متوجه یک رانش زمین باستانی در دریای راس شرقی در نزدیکی قطب جنوب شدند. این رانش باعث شده بود که لایههایی از رسوبات ضعیف بههمراه جانوران ریز فسیلشده بهزیر بستر بروند. آنها سپس در سال ۲۰۱۸ بهاین منطقه برگشتند تا مجدد موضوع را بررسی کنند. بدینمنظور نمونهای از رسوبات موجود در بستر دریا را خارج کردند.
این نمونه یک سیلندر دراز و باریک بود که لایههای مختلفی از پوسته زمین را در خود داشت. این لایهها میتوانند تاریخ تغییرات زمینشناسی این منطقه را بهخوبی روایت کنند و البته از معمای سونامی های قطب جنوب پرده بردارند. بررسیها نشان داد که لایههای رسوبی ضعیف در طول دو دوره مختلف شکل گرفتهاند. یکی از آنها بهحدود ۳ میلیون سال پیش یعنی در دوره میانی پلیوسین مربوط میشود و دیگری مربوط به حدود ۱۵ میلیون سال پیش یعنی دوره میوسین است.
وجه مشترک این دو زمان افزایش نسبی دمای کره زمین و البته وقوع سونامی در قطب جنوب بوده است. بهطور دقیقتر در آن زمان دمای آبهای اطراف قطب جنوب حدود ۳ درجه گرمتر از امروز بود. همین نیز باعث شده بود که فیتوپلانکتونها بهشدت در منطقه رشد کنند و شاهد شکوفایی جلبکی باشیم. در نتیجه بستری لغزنده در زیر دریا شکل گرفت.
هرچند گرمایش زمین روندی پایدار نبود و بعدها نوبت به عصر یخبندان رسید. زمانی که بستر لغزنده دریا با لایهای ضخیم از سنگریزه پوشانده شد. عامل دقیق رانش باستانی زمین در زیر آبهای منطقه جنوبگان مشخص نیست؛ اما دانشمندان گمان میکنند که عامل احتمالی را پیدا کردهاند. در عصر یخبندان فشار زیادی به صفحات تکتونیکی زمین وارد میشود.
هرچند که پس از پایان این عصر شاهد آب شدن یخچالهای قطبی و عقبنشینی آنها هستیم. همین نیز باعث میشود که تاحدودی فشار از روی صفحات برداشته شود. در این حالت پدیدهای بهنام برخاست پسایخبندانی رخ میدهد که یعنی پوسته کمی بیش از حالت عادی بیرون میآید. در این زمان زلزلههای بزرگی قطب جنوب را فرا میگیرند. اما فراموش نکنیم که لایههای ضخیم سنگریزه روی بستری لغزان شکل گرفته بودند و همانها باعث رانش شدید زمین و وقوع سونامی های مرگبار در قطب جنوب خواهند شد.
از ابعاد سونامی های باستانی قطب جنوب اطلاعاتی در دست نیست؛ اما دانشمندان میتوانند به نمونههایی بسیار ضعیفتر از رانش زیر دریا که به سونامی های بزرگ منجر شده بودند، اشاره کنند. در سال ۱۹۲۹ سونایم گرند بنکس امواجی به ارتفاع ۱۳ متر ایجاد کرد و جان ۲۸ نفر را در سواحل نیوفاوندلند کانادا گرفت. سونامی ۱۹۹۸ گینه نو هم امواجی ۱۵ متری داشت و باعث مرگ ۲۲۰۰ نفر شد.
هماکنون نیز بستر قطب جنوب میزبان لایههای زیادی از رسوبات ضعیف است و روی آنها هم لایههایی از سنگریزه و یخ قرار گرفتهاند. با توجه به افزایش سرعت گرمایش جهانی و آب شدن یخهای قطب جنوب، احتمال رخ دادن سونامی های وحشتناک از سمت قطب جنوب بسیار بالا است. در حال حاضر میتوان گفت که ساکنان سواحل جنوبی در نیوزیلند، کشورهای جنوب شرقی آسیا و آمریکای جنوبی در خطر قرار دارند.
البته نباید فراموش کرد که حتی در زمان کنونی هم دانشمندان برای بررسی دلایل وقوع یک پدیده، عوامل گوناگونی را بررسی میکنند. اما چنین امکانی برای اتفاقی که میلیونها سال پیش رخ داده است وجود ندارد و ممکن است سونامی های قطب جنوب به دلایل دیگری شکل گرفته باشند. تیم مربوطه نیز این موضوع را تایید میکند؛ اما همچنان بر این باور است که تغییرات اقلیمی میتواند مقصر اصلی باشد.
حتی اگر سونامی های مرگبار قطب جنوب نیز بهخاطر گرمایش زمین نباشند، تغییرات اقلیمی آنقدر خطرناک است که بهتر است کشورهای مختلف گامهای مهمی برای جلوگیری از تشدید آن بردارند.