گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
فرهنگ مصر و فرعون هایش همیشه مملو از شگفتی بوده است. اما چرا مردم مصر باستان این گنج های ارزشمند را همراه مردگان خود در خاک قرار می‌دادند؟
مردم مصر باستان تصوری کاملا متفاوت و جذاب از دنیای پس از مرگ داشتند. آنها گمان نمی‌کردند که زندگی پس از مرگ پایان می‌یابد و تمام تلاش خود را می‌کردند که برای دنیای دیگر آماده شوند. در واقع مراسم و آیین‌های خاکسپاری در مصر باستان فوق‌العاده اهمیت داشت. حتی افراد فقیر حاضر بودند تمام هست و نیست خود را بدهند تا ملزومات دنیای دیگر را برای نزدیکان خود فراهم کنند.
یافته‌های باستان‌شناسی در طول دو قرن اخیر نیز این موضوع را تایید می‌کند. اگرچه تاکنون موارد متعددی درون قبر مردم مصر باستان پیدا شده است، اما ۱۳ مورد وجود دارد که تقریبا در رابطه با همه مشترک است. توجه داشته باشید که ما در مورد دنیای باستان صحبت می‌کنیم و استانداردهای زندگی در آن زمان کاملا با دنیای کنونی متفاوت بوده است. در واقع چیزی که در دنیای کنونی عادی قلمداد می‌شود، می‌توانست در مصر باستان یک گنج ارزشمند باشد.
نگاهی به 13 مورد از ارزشمندترین گنج های موجود در آرامگاه‌های مصر باستان
مجسمه‌های اوشابتی
وقتی فردی در مصر باستان فوت می‌کرد، تعداد زیادی مجسمه اوشابتی در قبر او قرار می‌دادند. تعداد این مجسمه‌ها با توجه به جایگاه اجتماعی فرد متفاوت بود و می‌توانست حتی به چندصد عدد هم برسد. مجسمه‌های اوشابتی گاهی از جنس برنز و گاهی هم از سرامیک بودند. البته نمونه‌های سرامیکی معمولا با طلا تزئین می‌شدند. وجود گنج های ارزشمندی همچون مجسمه‌های طلایی اوشابتی از دلایلی بود که غارت‌کردن قبر مردگان در مصر باستان رواج داشت.
اما این مجسمه‌ها چه فایده‌ای داشتند؟ مصریان باستان آنها را همچون خدمتکارانی می‌دیدند که قرار است در جهان دیگر به مرده کمک کنند. حتی روی مجسمه نیز وردهایی نوشته می‌شد تا در همان لحظه ورود به جهان دیگر، به‌صورت معجزه‌آسایی به انسان تبدیل شود. اوشابتی‌ها معمولا با ابزارهایی در دست و سبدی آویزان از شانه تصویر شده‌اند. در آرامگاه فرعون توت‌عنخ‌آمون ۴۳۰ عدد تندیس اوشابتی یافت شد.
زبان‌های طلایی
حجم تصویرسازی‌های مصریان باستان در رابطه با خدایان و جهان پس از مرگ واقعا شگفت‌آور است. آنها بر این باور بودند که گوشت بدن خدایان از جنس طلا است. به‌همین خاطر در دوره یونانی رومی (بین سال‌های ۳۳۲ پیش از میلاد تا ۳۹۵ پس از میلاد) یک زبان طلایی را در آرامگاه مرده قرار می‌دادند. علت قرار دادن این گنج ارزشمند توسط مردم مصر باستان این بود که فرد متوفی بتواند با خدایان صحبت کند.
گنج های مصر باستان – اسکراب
یکی از گنج های مهم مصر باستان که پس از مرگ در آرامگاه فرد قرار می‌گرفت، اسکراب است. یونانیان باستان بر این باور بودند که آپولو با ارابه‌های آتشین خود هر روز خورشید را از شرق به غرب می‌برد و روز و شب را رقم می‌زند. هرچند مصریان باستان این وظیفه را بر عهده سوسک اسکراب قرار داده بودند. ظاهرا این سوسک همانند زمانی که دانه‌ای را روی دیوار حمل می‌کرد، خورشید را در آسمان حرکت می‌داد.
مصریان باستان حرزهایی (بلاگردان) به‌شکل سوسک اسکراب را درون آرامگاه مرده قرار می‌دادند تا از او در برابر وحشت‌های دنیای دیگر محافظت کند. در صورتی که فرد توانایی مالی لازم را داشت، می‌توانست اسکراب را به‌عنوان مهر داشته باشد. اگر هم فرد فقیر بود تصویر اسکراب در قسمت پایینی پارچه مومیایی دوخته می‌شد. تاکنون باستان‌شناسان توانسته‌اند هزاران اسکراب مختلف را در مصر پیدا کنند.
مجسمه
تاکنون به‌خوبی مشخص شده است که مردم مصر باستان اهمیت زیادی به‌دنیای پس از مرگ می‌دادند و گنج های ارزشمندی را صرف آن می‌کردند. یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که آنها در برخی موارد مجسمه‌هایی در ابعاد انسان را درون آرامگاه قرار می‌دادند. برخی مواقع مجسمه می‌توانست یکی از خدایان را به‌تصویر بکشد. به‌عنوان مثال در یکی از کاوش‌های سال ۲۰۲۴ مجسمه هارپوکراتس درون آرامگاهی با قدمت ۲۰۰۰ سال در محوطه سقاره یافت شد.
این مجسمه خدای سکوت را در قامت یک کودک با کلاهی شاخدار و انگشتی بر دهان نشان می‌داد. ظاهرا وابستگان متوفی این مجسمه را در آرامگاه او قرار داده بودند تا نشان دهند که او فردی مذهبی بوده است.
البته گاهی هم مجسمه‌هایی از خود فرد و خانواده‌اش درون مقبره قرار داده می‌شد. به‌عنوان مثال در اوایل سال ۲۰۲۳ بود که باستان‌شناسان توانستند یک آرامگاه ۳۳۰۰ ساله را در سقاره مصر کشف کنند. این آرامگاه به‌فردی به‌نام پانشی تعلق داشت و درون آن مجسمه‌های نقش‌برجسته دیده می‌شد. آنها چه در مصر باستان و چه در دنیای کنونی یک گنج مهم به‌حساب می‌آیند.
جواهرات
در مصر باستان انواع جواهرات مختلف از گردنبند و انگشتر گرفته تا گل‌سینه را همراه مرده دفن می‌کردند. هرچقدر هم فرد ثروتمند‌تر بود، می‌بایست جواهرات بیشتر و ظریف‌تری را با خود به‌جهان دیگر می‌ببرد. همین سنت سبب شد که پس از کشف مقبره توت‌عنخ‌آمون، شهرت گنج مقبره فرعون مصر باستان سرتاسر دنیا را بگیرد.
درون آرامگاه فرعون جوان مملو از جواهرات مختلف بود. برخی از آنها سوسک اسکراب را به‌تصویر می‌کشیدند و برخی دیگر هلال ماه یا گل‌های مختلف را نشان می‌دادند. اما چیزی که بیش از بقیه جلب توجه کرد، نوعی پوشش طلایی بود که قسمت سینه را می‌پوشاند.
حیوانات مومیایی‌شده
این مورد از گنج های مدفون مصر باستان واقعا جالب است. مصریان باستان حیوانات را هم مومیایی می‌کردند و درون آرامگاه مرده قرار می‌دادند. اما اینکار دلایل مختلفی داشت. گاهی اوقات حیوان خانگی مورد علاقه فرد را پس از مرگ مومیایی می‌کردند تا در دنیای دیگر نیز همراه او باشد. گاهی هم قسمت‌هایی از گاو، اردک یا غاز را به‌صورت مومیایی در آرامگاه فرد قرار می‌دادند تا در دنیای پس از مرگ به‌عنوان غذا مصرف شوند.
البته در مواردی هم برای یادبود درگذشت فردی مهم، تعداد زیادی حیوان را مومیایی کرده و به آرامگاه وی اضافه می‌کردند تا یادش را گرامی دارند. ناگفته نماند که برخی از حیوانات همچون گربه‌ها در فرهنگ مصر باستان ارزشی نمادین داشتند و یادآور خدایان بودند. آنها می‌توانستند وضعیت فرد را در دنیای پس از مرگ بهبود ببخشند.
گنج های مصر باستان – ماسک مرگ
شاید این گنج را بتوان یکی از تصویرهای نمادین از مصر باستان دانست. مصریان روی صورت مرده‌های خود ماسکی قرار می‌دادند که به‌عنوان ماسک مرگ معروف شده است. این ماسک می‌بایست تصویری ایده‌آل از مرده را نشان دهد. در صورتی که فرد از نظر مالی ضعیف بود، ماسک مرگ از جنس گچ، کارتونیج (نوعی ماده کاغذ مانند) یا پارچه ساخته می‌شد.
اگر هم فرد از میان تجار، کارکنان معابد یا اشراف‌زادگان بود، فلزات گرانبها ماسک مرگ را شکل می‌دادند. به‌عنوان مثال در سال ۲۰۱۸، باستان‌شناسان در هنگام کاوش در سقاره توانستند ماسک مرگی را پیدا کنند که از نقره ساخته شده و با طلا تزئین شده بود. این ماسک به یک کاهن معبد که در خدمت ایزدبانوی آسمان بود، تعلق داشت.
ماکت‌های کشتی
وقتی یک فرد بسیار مهم از میان وایکینگ‌ها می‌مرد، آنها او را همراه یک کشتی واقعی به جهان پس از مرگ رهسپار می‌کردند. هرچند که ظاهرا مصریان رویکرد دیگری داشتند. اگرچه مردم مصر باستان گنج های زیادی را در آرامگاه مردگان خود قرار می‌دادند، اما ظاهرا در این مورد به ماکت چوبی کشتی بسنده می‌کردند.
معروف‌ترین نمونه مربوط به آرامگاه یکی از فرماندهان استانی مصر به‌نام چهوتینخت است. وی حدود ۴۰۰۰ سال پیش زندگی می‌کرد و به‌همراه ۵۵ کشتی چوبی دفن شده بود. جالب اینجاست که کشتی‌ها از انواع مختلف بودند. برخی کاربرد نظامی داشتند و برخی برای حمل‌و‌نقل استفاده می‌شدند. همچنین برخی مناسب ماهیگیری و شکار بودند. در یکی از کشتی‌ها نیز نمونه کوچکی از آنچه به‌نظر مومیایی چهوتینخت می‌آید، دیده می‌شود.
کتاب مردگان
کتاب مردگان نامی است که باستان‌شناسان به یکی از مهمترین گنج های فرهنگی مصر باستان داده‌اند. این کتاب در واقع مجموعه‌ای از متون مختلف است که مصریان همراه فرد متوفی دفن می‌کردند. این دست‌نوشته‌های مصور می‌توانستند به فرد تازه درگذشته برای طی کردن مراحل گذر از این دنیا به دنیایی دیگر کمک کنند. البته جزئیات آنها در دوره‌‌های مختلف اندکی با هم فرق می‌کرده است، اما همگی سعی می‌کردند رخدادهای پس از مرگ را به‌ترتیب روایت کنند.
به‌عنوان مثال مراسمی تحت عنوان وزن کردن قلب در انتظار متوفی بود. به‌این صورت که قلب فرد (نماینده اعمال او در طول زندگی) در یک کفه ترازو قرار می‌گرفت و در سمت دیگر نیز پر ایزدبانو ماعت (نماد راستی، درستی و داوری) جا داشت. البته این گنج مهم مصر باستان فقط به این موارد محدود نمی‌شد و در رابطه با رستاخیز هم توضیحات جذابی را ارائه کرده بود.
گنج های مصر باستان – تابوت‌دان
تصور مصر باستان بدون مومیایی و تابوت کمی سخت است. آنها نه‌تنها اجساد مردگان خود را مومیایی می‌کردند، بلکه درون چندین تابوت قرار می‌دادند. در نهایت نیز در صورتی که فرد توانا بود، تابوت‌ها درون تابوت‌دان قرار می‌گرفتند. تابوت‌دان‌ها با تصاویر مختلف تزئین می‌شدند و با خط هیروگلیف روی آنها نام فرد نوشته می‌شد. همچنین دعاهایی نیز روی آنها نقش می‌بست تا خدایان را برای بخشش او متقاعد کنند.
تابوت‌دان می‌توانست برای برخی از افراد از جنس چوب باشد؛ اما افراد مهم سفارش ساخت تابوت‌دان را از فلزات گرانبها می‌دادند. به‌عنوان مثال تابوت‌دان بزرگ فرعون توت‌عنخ‌آمون از طلا ساخته شده است. وجود چنین گنج های مهمی در مقبره فرعون های مصر باستان سبب شده بود که همیشه هدف سرقت قرار گیرند.
کوزه‌های کانوپیک
در ظاهر شاید اینگونه به‌نظر برسد که مومیایی کردن فرآیندی ساده در مصر باستان بوده است؛ اما این آیین ممکن بود حتی تا ۷۰ روز طول بکشد. در این مدت اعضای داخلی بدن فرد جدا می‌شدند و هرکدام درون کوزه خاصی قرار می‌گرفت. مصریان باستان بر این باور بودند که هرکدام از اعضای داخلی بدن توسط یکی از چهار فرزند حوروس (ایزد عقاب‌‌نما) محافظت می‌شدند.
حاپی مسئول محافظت از ریه بود و در قالب یک بابون تصویر می‌شد. ایمست محافظت از کبد را بر عهده داشت و کوزه آن سری انسان‌مانند داشت. داموتف به‌شکل شغال بود و از معده محافظت می‌کرد. کبه‌سنوف نیز همچون یک قوش بود و محافظت از روده را بر عهده داشت. این ۴ کوزه درون جعبه‌ای قرار می‌گرفتند و همراه مومیایی دفن می‌شدند.
معروف‌ترین نمونه از آنها به آرامگاه فرعون توت‌عنخ‌آمون مربوط می‌شود. ۴ کوزه کانوپیک فرعون درون جعبه‌ای از جنس مرمر سفید قرار گرفته بودند.
گنج های مصر باستان – پرتره مومیایی
پرتره‌های مومیایی تصاویر دقیق از ظاهر فرد درگذشته بودند. از اواسط قرن اول تا قرن سوم میلادی، مصریان این تصاویر را روی چوپ ثبت می‌کردند. هرچند که در قرن چهارم، پارچه جای چوپ را گرفت. این تصاویر به آنچه از جسد فرد باقی مانده بود، وصل می‌شدند. البته ناگفته نماند که این سنت بیشتر در شهرها و روستاهای فیوم رواج داشتند و در دیگر مناطق مصر به‌ندرت انجام می‌شد.
دیوارنگاره
آخرین مورد از گنج های ارزشمند مصر باستان که به مردگان مربوط می‌شد، دیوارنگاره است. این دیوارنگاره‌ها معمولا برای آرامگاه افراد ثروتمند و مهم استفاده می‌شدند. هنرمندان سعی می‌کردند صحنه‌های مختلفی را به‌تصویر بکشند که شامل پرتره‌هایی از متوفی، تصویرهایی از خدایان، تصاویری از متوفی در حال ادای احترام به‌خدایان و صحنه‌هایی از افراد در حال عزاداری برای فرد درگذشته می‌شدند.
البته در برخی موارد نیز این دیوارنگاره‌ها تصاویری از زندگی روزمره در مصر باستان و یا گیاهان، حیوانات و حیات وحش را به‌نمایش می‌گذاشتند. آنها همچنین ممکن بود نگاره‌هایی از رویدادهای ورزشی همچون کشتی یا رقص باشند. در کنار این دیوارنگاره‌ها نیز نوشته‌هایی به خط هیروگلیف دیده می‌شد. این نوشته‌ها عموما فرد را معرفی می‌کردند و در رابطه با اعمالش در طول زندگی توضیح می‌دادند.
تمدن مصر باستان جذابیت‌های زیادی دارد و می‌تواند هنوز پس از هزاران سال انسان را شگفت‌زده کند. از اهرام مصر گرفته تا باورهای فرهنگی همگی به‌خوبی عظمت این تمدن را به‌رخ می‌کشند.