انسان در تلاش برای سفر به دیگر سیاره ها و یافتن جایگزینی برای زمین است. اگر روزی امکان سفر به دیگر سیاره های منظومه شمسی فراهم شود، زندگی انسان در آنها چگونه خواهد بود؟
وقتی به تصاویر ارسالی از تلسکوپ فضایی جیمز وب نگاه میکنیم، متوجه میشویم که جهان عظمتی غیرقابلباور دارد. دانشمندان تخمین میزنند که ۲ ترلیون کهکشان در جهان وجود داشته باشد. هرکدام از این کهکشانها نیز میزبان میلیاردها ستاره و سیاره مختلف هستند. حال در جهانی بهاین بزرگی ما فقط توانستهایم به ماه سفر کنیم. در واقع شبیه نوزادی هستیم که نتوانسته حتی از گهواره خود خارج شود و فقط با حیرت به جهان اطراف نگاه میکند.
البته در سالهای اخیر بشر توانسته به پیشرفتهای قابل ملاحظهای دست یابد. شرکتهای مختلف در حال آزمایش موشکهای چندبار مصرف هستند که میتوانند هزینه سفرهای فضایی را بهشکل قابل ملاحظهای کاهش دهند. همچنین کشورهای مختلف از ساخت پایگاه دائمی روی ماه صحبت میکنند. این پایگاهها هم میتواند محل انجام آزمایشهای علمی باشند و هم شرایط را برای پرواز بهسمت دیگر سیاره های منظومه شمسی فراهم کنند. در واقع هدف انسان از سفر به ماه زندگی در دیگر سیاره ها و کاوش در منظومه شمسی است.
شرایط احتمالی زندگی انسان در دیگر سیاره های منظومه شمسی
زمین در کمربند حیات ستاره خود قرار گرفته است که یعنی از نظر فاصله با خورشید در حالت ایدهآل قرار دارد. در این حالت آب میتواند بهصورت مایع در سطح سیاره جاری شود و اتمسفر نیز وضعیت مناسبی خواهد داشت. ولی دیگر سیاره های منظومه شمسی چندان برای زندگی انسان و سایر موجودات زنده مناسب نیستند. بههمینخاطر باید زمینهسازیهای زیادی برای سفر به آنها انجام شود.
محتملترین سیاره منظومه شمسی برای میزبانی از انسان – مریخ
اولین هدف انسان برای زندگی در میان سیاره های منظومه شمسی مریخ است. سیاره سرخ تاکنون میزبان چندین کاوشگر بوده و میتواند روزی انسان ها را در خود جای دهد. با توجه به اینکه مطالب زیادی درباره مریخ منتشر شده است، صرفا به خلاصهای از آن بسنده ميکنیم. حدود ۷۰ درصد از سطح زمین توسط آب پوشیده شده است؛ اما در مریخ فقط خاک و غبار دیده میشود. بنابراین باید برای تامین آب مورد نیاز به منابع زیرسطحی یا فناوریهای جدید پناه بیاوریم. همچنین کمبود شدید اکسیژن باعث میشود که انسان محدودیتهای زیادی برای زندگی در سیاره چهارم منظومه شمسی داشته باشد.
مشکل دیگر برای زندگی در مریخ نوسانات شدید دمایی است. دمای مریخ در زمستان میتواند تا منفی ۱۵۰ درجه سلسیوس پایین بیاید و در تابستان نیز حداکثر به ۲۰ درجه برسد. مجموعه این عوامل باعث میشود که دانشمندان پیشنهاد ساخت پناهگاههای زیرزمینی را مطرح کنند. هرچند ساختوساز در مریخ نیز میتواند یک چالش بزرگ باشد.
علاوه بر اینها ما باید غذا و مواد مورد نیاز خود را بهصورت مصنوعی پرورش دهیم. اینکار سبب میشود زندگی در مریخ هزینه فوقالعاده زیادی داشته باشد. برخی دانشمندان نیز پروژه تغییر اتمسفر مریخ را پیشنهاد کردهاند تا این سیاره یکبار برای همیشه پذیرای حیات شود. ولی این پروژه بهحدی بزرگ است که با فناوریهای کنونی بشر منطقی بهنظر نمیرسد.
زندگی جذاب انسان در بزرگترین سیاره منظومه شمسی – مشتری
مشتری یکی از جذابترین سیاره های منظومه شمسی است؛ اما نمیتواند گزینه مناسبی برای زندگی انسان باشد. در واقع زندگی انسان در بزرگترین سیاره منظومه شمسی نسبتا کوتاه خواهد بود. با وجود این، بیایید نگاهی به این سفر هیجانانگیز داشته باشیم. سیاره مشتری از هیدروژن و هلیوم ساخته شده است. بههمین خاطر تلاش انسان برای زندگی روی این سیاره منظومه شمسی همچون تلاش برای زندگی روی یک ابر خواهد بود.
در واقع هیچ پوستهای وجود ندارد که در نهایت روی آن فرود بیایید. پس اگر وارد مشتری شدید، آیا در نهایت از سمت دیگر آن خارج خواهید شد؟ جواب خیر است. شما حتی نميتوانید نیمی از این سیاره را طی کنید. اول از همه اینکه مشتری یک سیاره غولپیکر بدون اکسیژن است. بنابراین باید حجم زیادی اکسیژن در فضاپیمای خود داشته باشید. همچنین باید سپرهای حرارتی بهخوبی از شما در برابر دمای فوقالعاده بالای سیاره حفاظت کنند. در این صورت زندگی کوتاه انسان روی بزرگترین سیاره منظومه شمسی ممکن خواهد شد.
وقتی وارد سیاره مشتری میشوید، سرعت فضاپیما ناگهان تغییر میکند و به ۱۷۷ هزار کیلومتر بر ساعت میرسد. این سرعت بهخاطر گرانش وحشتناک مشتری ایجاد خواهد شد. البته این سرعت کمی بعد آهستهتر خواهد شد؛ زیرا شما به بخشهای متراکمتر سیاره میرسید. در این مرحله احساس میکنید که با یک دیوار برخورد کردهاید. هرچند که این دیوار توانایی متوقفکردن شما را نخواهد داشت.
پس از سهدقیقه وارد قسمت بعدی سیاره مشتری خواهید شد. در این بخش بهخوبی سرعت چرخش سیاره مشتری را احساس خواهید کرد. مشتری بیشترین سرعت چرخش را در میان سیاره های منظومه شمسی دارد. بدینترتیب اگر انسان بخواهد در این سیاره غولپیکر منظومه شمسی زندگی کند، هر روز تنها ۹.۵ ساعت طول خواهد کشید. همچنین ما باید با بادهای قدرتمندی دستوپنجه نرم کنیم که سرعت آنها به 1800 کیلومتر بر ساعت نیز میرسد.
اگر فضاپیمای شما ۱۲۰ کیلومتر دیگر پایین برود، شما به مرز کاوش بشر خواهید رسید. کاوشگر گالیله در سال ۱۹۹۵ وارد اتمسفر مشتری شد و توانست تا این مرحله برسد. کاوشگر ناسا توانست تنها ۵۸ دقیقه در این منطقه دوام بیاورد و پس از آن ارتباط خود را با زمین از دست داد. در نهایت نیز فشار وحشتناک سیاره گالیله را نابود کرد. فشار در این قسمت از سیاره مشتری ۱۰۰ برابر زمین است. همچنین شما قادر نخواهید بود هیچچیزی را ببینید؛ بنابراین باید روی تجهیزات فضاپیمای خود حساب کنید.
اگر انسان بتواند تا عمق ۷۰۰ کیلومتری سیاره دوام بیاورد، فشار وحشتناکی را تجربه خواهد کرد. این فشار ۱۱۵۰ برابر سطح زمین است. اگر میخواهیددر این مرحله زنده بمانید، فضاپیمای شما باید در حد قویترین زیردریایی ساخت بشر محکم باشد. هرچند اگر انسان کمی بیشتر به زندگی خود در این سیاره جذاب منظومه شمسی ادامه دهد، فضاپیما نابود خواهد شد.
حالا تصور کنید توانستهایم بهلطف یک فناوری پیشرفته از این مرحله نیز عبور کنیم. شما میتوانید برخی از بزرگترین اسرار سیاره مشتری را مشاهده کنید، ولی متاسفانه راهی برای اشتراکگذاری آنها با دیگران ندارید. چراکه اتمسفر میانی مشتری حتی امواج رادیویی را نیز جذب میکند. اگر انسان بخواهد کمی پایینتر رفته و زندگی در عمق ۴۰۰۰ کیلومتری بزرگترین سیاره منظومه شمسی را امتحان کند، باید با دمای ۳۳۷۰ درجه سلسیوس کنار بیاید.
این دما حتی برای ذوب تنگستن (فلزی با بالاترین دمای ذوب در جهان) کافی خواهد بود. هرچند بیایید هنوز فرض کنیم که شما بهطرز معجزهواری زنده ماندهاید. سفر فضانورد خیالی تاکنون ۱۲ ساعت طول کشیده است و قرار است ساعتهای بیشتری نیز ادامه یابد. حالا شما به لایه داخلی مشتری در عمق ۲۱ هزار کیلومتری رسیدهاید. در این قسمت فشار ۲ میلیون برابر بیشتر از کره زمین است و دما نیز حتی از سطح خورشید فراتر میرود. بنابراین بههیچوجه امکان ندارد انسان بتواند حتی برای لحظهای در این قسمت از بزرگترین سیاره منظومه شمسی زندگی کند.
شرایط در این منطقه آنفدر وحشتناک است که حتی هیدروژن تغییر حالت میدهد. مولکولهای هیدروژن آنقدر بههمدیگر فشرده میشوند که در نهایت مادهای غیرعادی بهنام هیدروژن متالیک شکل میگیرد. هیدروژن متالیک همچون یک سنگ متراکم است و فوقالعاده حالت انعکاسی دارد. بنابراین شما حتی نمیتوانید با استفاده از یک منبع نور چیزی را مشاهده کنید. در این حالت نیروی حاصل از فشار هیدروژن متالیک شما را بهسمت بالا روانه میکند و گرانش نیز شما را پایین میکشد.
پس از مدتی دو نیرو بهتعادل خواهند رسید. اینجاست که شما در میانه سیاره مشتری شناور خواهید شد و هیچ راه فراری هم ندارید. بدینترتیب امکان ندارد زندگی انسان در سیاره مشتری پایان خوشی داشته باشد.
سفر به زیباترین سیاره سامانه خورشیدی – زحل
حالا بیایید احتمال زندگی انسان در زیباترین سیاره منظومه شمسی یعنی زحل را بررسی کنیم. در سال ۲۰۱۷ بود که کاوشگر کاسینی ناسا نزدیکترین تصاویر از سطح زحل را برای ما ارسال کرد. حال بیایید تصور کنیم در سال ۲۵۰۰ میلادی هستیم و اولین فضانورد میخواهد راهی زحل شود. زحل در نزدیکترین حالت ۱.۲ میلیارد کیلومتر با زمین فاصله دارد که یعنی فضانورد خیالی ما باید سفری ۸ ساله را طی کند.
سیاره زحل بهخاطر حلقههای زیبای اطراف خود معروف شده است؛ اما انسان نمیتواند روی این حلقهها توقف کند. چراکه هیچ سطحی برای توقف وجود ندارد. حلقهها تکههای غبار و یخ هستند که اسیر گرانش زحل شدهاند. برخی همچون دانههای شن کوچک هستند و برخی دیگر ابعاد یک اتوبوس را دارند. قطعا این قسمت از سیاره منظومه شمسی گزینه جذابی برای زندگی انسان نیست.
حالا نوبت به خود زحل میرسد. تصور کنید شما میخواهید با یک فضاپیمای پیشرفته از سمت قطبشمال وارد زحل شوید. مشکل اول اینجاست که زحل هیچ سطحی ندارد. این سیاره بهعنوان غول گازی شناخته میشود که یعنی از هیدروژن و هلیوم تشکیل شده است. ۴ هزار کیلومتر پیش از رسیدن به سطح اولیه زحل با اتمسفر بیرونی این سیاره مواجه خواهید شد.
شاید این قسمت بهترین بخش زندگی انسان در زیباترین سیاره منظومه شمسی باشد. در این بخش شما یک شفق قطبی فوقالعاده زیبا را مشاهده خواهید کرد که به شفقهای قطبی آلاسکا شباهت دارد. هرچند این خوشی چندان پایدار نیست. چراکه شما متوجه میشوید میدان مغناطیسی فوقالعاده این سیاره جریانهای الکترونیکی قدرتمندی را ایجاد کرده است. جریانهایی که دمای اتمسفر در دو قطب را بسیار بالا میبرند.
متاسفانه جریانهای الکتریکی حاضر در شفق قطبی در سیستمهای هدایت و ناوبری فضاپیما اختلال ایجاد میکنند. همین نیز میتواند سبب شد که زندگی انسان در ششمین سیاره منظومه شمسی نسبتا کوتاه باشد. اگر بتوانید کمی بیشتر مسیر خود را ادامه دهید، وارد لایه بعدی اتمسفر زحل خواهید شد. در این لایه بادهایی با سرعت 800 کیلومتر بر ساعت منتظر شما هستند.
اگر بهبیرون نگاه کنید نیز ابرهایی زرد رنگ را مشاهده خواهید کرد. این ابرها مملو از کریستال آمونیاک هستند. در این قسمت از زیباترین سیاره منظومه شمسی نیز شرایط چندان برای زندگی انسان مساعد نیست؛ زیرا دما به منفی ۲۵۰ درجه سلسیوس میرسد. این میزان حتی نسبت به سردترین نقطه کره زمین فوقالعاده پایینتر است.
اگر تا عمق ۳۵۰ کیلومتری زحل پایین بروید، لایه جدیدی را تجربه خواهید کرد. جایی که آب مایع با دمای ۰ درجه سلسیوس قرار دارد. هرچه فضاپیما بیشتر بهسمت مرکز زحل پیش میرود، فشار محیط اطراف نیز بیشتر خواهد شد. در عمق ۶۵۰ کیلومتری زحل فشار ۱۰ برابر سطح زمین است و بههمینخاطر ترکیبی از یخ و گازهای اطراف ایجاد میشود. در این مرحله شما باید آماده توفانی از یخ باشید.
مرحله بعدی را در عمق ۱۰۰۰ کیلومتری سیاره تجربه خواهید کرد. جایی که فشار بالا هیدروژن مایع را تشکیل میدهد و قطعا فضاپیما نابود خواهد شد. حالا بیایید تصور کنیم که توانستهایم بهشکل معجزهآسایی از این مرحله گذر کنیم. زندگی انسان در اعماق بیشتر ششمین سیاره منظومه شمسی چگونه خواهد بود؟
در عمق ۳۰ هزار کیلومتری هیدروژن متالیک در انتظار شما خواهد بود. این مایع نادر میتواند جریان الکتریکی سیاره را کاملا به فضاپیما انتقال دهد. بههمینخاطر قطعا مرگ در انتظار شما و تجهیزات فضاپیما خواهد بود. همچنین فشار بالا اجازه نميدهد فضاپیما بیش از این حرکت کند. بهبیانی دیگر متاسفانه شما نمیتوانید معمای هسته زحل را حل کنید.
دانشمندان گمان میکنند که هسته زحل ترکیبی از آهن و نیکل باشد؛ اما نمیدانند که این هسته بهصورت مایع است یا جامد. ظاهرا این معما به این زودیها حل نخواهد شد؛ چراکه دما در هسته زحل به ۸۳ هزار درجه سلسیوس میرسد. میزانی که حتی از دمای سطح خورشید فوقالعاده بیشتر است.
زندگی انسان در سیاره جهنمی منظومه شمسی – زهره
سیاره زهره از جنبههای زیادی به کره زمین شباهت دارد؛ اما هیچ موجود زندهای در این سیاره زندگی نمیکند. در ادامه میخواهیم نگاهی به شرایط زندگی انسان در این سیاره کوچک منظومه شمسی داشته باشیم. زهره داغترین سیاره در منظومه شمسی است و طولانیترین روز را دارد. بهگونهای که یک روز زهره معادل یکسال زمینی طول میکشد. همچنین فرود روی زهره قطعا سخت خواهد بود؛ زیرا این سیاره کاملا با ابرهای سمی گوگرد دیاکسید پوشیده شده است.
در طول فرآیند فرود نیز بادهایی با سرعت ۳۵۰ کیلومتر بر ساعت به استقبال شما خواهند آمد. هرچند اگر حدود ۵۰ کیلومتر پایین بروید، بادها آرام میگیرند و در عوض یک مه سمی جایگزین میشود. ابرهای سیاره زهره بارانی از سولفوریک اسید را روانه سیاره میکنند؛ اما زهره آنقدر داغ است که باران در هوا بخار شده و لایهای بهضخامت ۱۶ کیلومتر را تشکیل میدهد. وقتی از مه خارج شوید دما به ۳۵۰ درجه میرسد و فشار نیز ۱۰ برابر زمین خواهد بود.
تا اینجای کار زندگی انسان در دومین سیاره منظومی شمسی چندان جذاب نبوده است. وقتی به سطح سیاره جهنمی زهره برسید فشار ۹۲ برابر بیشتر از زمین خواهد بود. حسگرهای دمای فضاپیما نیز عدد ۴۶۵ درجه سلسیوس را نشان میدهند. متاسفانه دمای تمام نقاط زهره همین میزان است و تغییر مکان یا روز و شب هیچ تاثیری نخواهد داشت.
حالا بیایید تصور کنید شما توانستهاید بهلطف یک لباس فضانوردی پیشرفته این شرایط را تحمل کنید. زندگی انسان در دومین سیاره منظومه شمسی همچنان فوقالعاده سخت خواهد بود. ابرهای زهره ۹۰ درصد نور دریافتی از خورشید را بازمیگردانند. بههمینخاطر سطح زهره نسبتا تاریک است. مسئله دیگر آسیب سلولی و احتمال بروز سرطان خواهد بود.
زهره دارای میدان مغناطیسی نیست؛ بنابراین شما همیشه توسط تشعشعات کیهانی بمباران خواهید شد. جالب اینجاست که تا پیش از قرن بیستم انسان گمان میکرد دومین سیاره منظومه شمسی جنگلهایی انبوه و زیبا را زیر ابرهای خود پنهان کرده است. هرچند کاوشگرهای شوروی بهخوبی ماهیت واقعی این سیاره را آشکار کردند. شوروی ۸ کاوشگر را به زهره فرستاد که قویترین آنها توانست حداکثر ۱۱۰ دقیقه دوام بیاورد.
سفری به غولهای یخی – اورانوس و نپتون
حالا بیایید شرایط زندگی انسان را در غول یخی منظومه شمسی یعنی اورانوس بررسی کنیم. اگر انسان روزی بتواند به اورانوس برسد، یعنی ۲.۹ میلیارد کیلومتر از خورشید فاصله گرفته است. اورانوس از هیدروژن، هلیوم و متان تشکیل شده و دارای سطح جامد نیست. وقتی وارد اورانوس شوید، متوجه وجود بوی بسیار بدی خواهید شد. هرچند که این بو با کاهش ارتفاع کاهش خواهد یافت. بوی بد بهخاطر وجود هیدروژن سولفید است.
اورانوس نسبت به مشتری و زحل فوقالعاده کوچکتر است و ساختاری متفاوت دارد. در بخش مرکزی این سیاره یک هسته کوچک قرار دارد و لایههای بالایی را نیز ترکیبی از یخآب، متان و آمونیاک مایع تشکیل میدهند. این سیاره تنها ۰.۲۷ درصد زمین نور خورشید دریافت میکند؛ بههمینخاطر شما نمیتوانید چیز خاصی را در اورانوس مشاهده کنید. همچنین بهخاطر نبود سطح جامد و نور خورشید امکان پرورش گیاه وجود نخواهد داشت.
زندگی کوتاه انسان در سیاره یخی منظومه شمسی چندان دلچسب نخواهد بود؛ زیرا دما در برخی قسمتهای اتمسفر حتی به منفی ۲۲۵ درجه سلسیوس میرسد. همچنین ابرهای بزرگ کریستال آمونیاک و متان در اطراف شما حرکت خواهند کرد. توفانهای سیاره اورانوس تقریبا هماندازه برزیل هستند و بادها نیز با سرعت ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت شما را در هم میکوبند.
حتی اگر بهصورت معجزهآسایی از این شرایط رد شوید و بتوانید پایگاهی شناور را در بخشهای بالایی اتمسفر اورانوس بسازید، باز هم مشکلاتی وجود دارد. هر تابستان یا زمستان اورانوس ۴۲ سال طول میکشد که یعنی ممکن است شما کل عمرتان را در بدترین شرایط آبوهوایی این سیاره سپری کنید. شرایط در دورترین سیاره منظومه شمسی یعنی نپتون نیز چندان تفاوتی با اورانوس ندارد. فقط اینکه تغییرات در آخرین سیاره کمی شدیدتر است.
در نهایت بهنظر میرسد که هیچکدام از سیاره های منظومه شمسی نمیتوانند محل زندگی دائمی انسان باشند. هرچند شاید میزبان پایگاههایی موقف برای کاوشهای بیشتر در فضا شوند.