در مراحل پایانی عمر یک ستاره بزرگ انفجاری مهیب بهنام ابرنواختر در فضا رخ میدهد. آیا انفجار ابرنواختر در نزدیکی منظومه شمسی زمین را بهمرز نابودی میکشاند؟
اتمسفر زمین توانسته برای میلیاردها سال از شکلهای گوناگون حیات محافظت کند. همین نیز زمینه را برای تکامل گونههای پیچیده همچون انسان فراهم کرده است. لایه اوزون همچون سپری در برابر تشعشعات مرگبار خورشید قرار میگیرد. میدان مغناطیسی زمین نیز از ما در برابر خطرات گوناگون حمایت میکند. هرچند آیا لایههای محافظتی زمین میتوانند از ما در برابر یک انفجار ابرنواختر محافظت کنند؟
خطر انقراض دستهجمعی در زمین پس از رخ دادن انفجار ابرنواختر
زمین ۴.۵ میلیارد سال قدمت دارد و تاکنون توانسته از حیات پشتیبانی کند. البته هر چند میلیون سال یک ستاره بزرگ در فاصله ۳۲۶ سال نوری از زمین انفجار ابرنواختر را تجربه میکند. در واقع انفجارهای متعدد در طول ۱۰ تا ۲۰ میلیون سال پیش سبب شدهاند که ما درون منطقهای خاص بهنام حباب محلی قرار بگیریم.
بر اساس مقالات منتشر شده در اخبار علمی جهان، حباب محلهای را میتوان بهغاری در فضا تشبیه کرد. در این منطقه تراکم هیدروژن و بهطورکلی ماده بسیار کمتر از سایر مناطق است. بنابراین میتوان گفت انفجار ابرنواختر این ظرفیت را دارد که ماهیت منظومه شمسی و زمین را بهطور کامل تغییر دهد.
هرچقدر انفجار ابرنواختر در فاصله نزدیکتری به زمین رخ دهد، اثرات مرگبارتری خواهد داشت. اشعه گاما ابرنواختر یا سوپرنوا میتواند لایه اوزون زمین را تضعیف کند. در این حالت تشعشعات مختلف بدون هیچ مزاحمتی به سطح سیاره خواهند رسید. انفجار ابرنواختر همچنین میتواند ذرات زیادی را روانه اتمسفر زمین کند. در این حالت باید انتظار افزایش پوشش ابر و عصر یخبندان را داشته باشیم.
تاثیر انفجار سوپرنوا روی لایه اوزون
پژوهشگران برای بررسی تاثیر دقیق رخ دادن انفجار ابرنواختر به گذشته کره زمین پرداختهاند. حباب محلی تنها نشانه رخ دادن یک ابرنواختر نوع 2 (ایجاد شده در نتیجه فروریزش هسته یک ستاره بزرگ) نیست. انفجار ابرنواختر نوع 2 باعث میشود که آهن 60 ( یک ایزوتوپ رادیواکتیو از آهن با نیمهعمر ۲.۶ میلیون سال) در محیط اطراف پراکنده شود. جالب اینجاست که در رسوبات اقیانوسهای زمین میتوان آهن 60 را مشاهده کرد.
بررسی رسوبات اقیانوسها نشان میدهد که یک انفجار سوپرنوا حدود ۲ میلیون سال پیش و دیگری حدود ۸ میلیون سال پیش رخ داده است. دانشمندان همچنین متوجه شدهاند که یک انفجار ابرنواختر سبب رویداد انقراض دونین پسین در حدود ۳۷۰ میلیون سال پیش شده است.
علاوه بر این نشانهها، تنوع زیستی کره زمین حدود ۳۰۰ هزار سال پیش از رخ دادن انقراض دونین پسین بهشدت کاهش یافته است. این موضوع نشان میدهد که چند انفجار مختلف پشت سر هم رخ دادهاند. همه این موارد به متغیر بودن شرایط اتمسفر زمین اشاره دارند. بهبیانی دیگر ممکن است یک انفجار ابرنواختر حجم زیادی از تشعشعات مرگبار را روانه سیاره خاکی کند.
هرچند بر اساس یک مقاله جدید، لایه اوزون کره زمین مقاومتر از برآوردهای پیشین است. در واقع این لایه میتواند از ما در برابر ابرنواخترهایی که در فاصله ۳۲۶ سال نوری رخ ميدهند، محافظت کند. گروهی از پژوهشگران برای بررسی این موضوع وضعیت پیچیده اتمسفر زمین، ترکیبات متغیر آن و فرآیندهای احتمالی را کاملا شبیهسازی کردند.
در نهایت نیز تغییرات ایجاد شده در اثر انفجار یک ستاره در حال مرگ به شبیهسازی اضافه شد. نتیجه نهایی نشان داد که آسیب وارد شده به لایه اوزون کمتر از آسیب کنونی است. انفجار ابرنواختر در فاصله ۳۲۶ سال نوری از زمین میتواند حداکثر ۱۰ درصد لایه اوزون را تضعیف کند. در این حالت میتوان گفت که فعالیتهای انسانی توانستهاند بیش از یک سوپرنوا مهیب به کره زمین آسیب وارد کنند.
اما چطور انفجار ابرنواختر توانسته در گذشته تغییرات شدیدی را برای کره زمین ایجاد کند؟ در طول دوران پرکامبرین اتمسفر زمین از تنها ۲ درصد اکسيژن تشکیل شده بود. همین نیز سبب میشد که جانداران موجود در سطح زمین فوقالعاده نسبت به تغییرات اوزون حساستر باشند. در این حالت انفجار ابرنواختر میتوانست بین ۱۰ تا ۲۵ درصد از لایه اوزون را تخریب کند.
تاثیر انفجار ابرنواختر روی کاهش دما
پس از انفجار ابرنواختر در نزدیکی کره زمین، میزان ذرات موجود در اتمسفر در برخی مناطق حتی تا ۱۰۰ درصد افزایش مییابد. این میزان شاید بسیار زیاد بهنظر بیاید، اما در مقیاس جهانی مشکل خاصی ایجاد نخواهد کرد. در واقع دمای کره زمین پس از این انفجار مهیب تنها چند درجه خنکتر از شرایط فعلی خواهد بود.
اگر بخواهیم دقیقتر بگوییم دمای زمین به پیش از دوران صنعتیشدن باز میگردد. این اتفاق قطعا نمیتواند مشکل خاصی را برای انسان و سایر موجودات ایجاد کند. در این حالت میتوان گفت که ابرنواختر همچنان به عنوان یک پدیده فضایی زیبا و هیجانانگیز برای علاقهمندان به اخبار نجوم باقی خواهد ماند.
بنابراین بهطورکلی میتوان گفت که شاید روزی گرمایش جهانی زندگی را برای انسان غیرممکن کند. شاید هم روزی یک سیارک مرگبار زمین را هدف قرار دهد. همچنین ممکن است توسعه هوش مصنوعی پایان تمدن انسانی را رقم بزند و یا یوفو و موجودات فضایی پیشرفته را در حال حمله به زمین مشاهده کنیم. همه این موارد ممکن برای زمین و ساکنان آن خطرناک باشند؛ اما انفجار ابرنواختر خطر چندانی برای ما ایجاد نخواهد کرد.