دو دانشمند آمریکایی و آلمانی، به عنوان برندگان جایزه نوبل شیمی 2021 انتخاب شدند. این دو محقق، ابزاری مبتکرانه برای ساختن مولکولها خلق کردند که ارزان و سازگار با محیط زیست است.
بر اساس اعلام آکادمی سلطنتی علوم سوئد، «بنجامین لیست» از موسسه تحقیقات زغال سنگ Max Planck آلمان و «دیوید مک میلان» از دانشگاه پرینستون آمریکا، برندگان جایزه نوبل شیمی در سال 2021 هستند.
حدود 20 سال پیش، این دو دانشمند به طور مستقل نوع جدیدی از کاتالیزور را به وجود آوردند؛ مادهای که تسهیلکنندهی واکنشهای شیمیایی است.
به طور سنتی، شیمیدانها از آنزیمها و کاتالیزورهای فلزی استفاده میکردند. ولی این دو محقق دریافتند که مولکولهای آلی کوچک برای به سرانجام رساندن هر نوع واکنش شیمیایی، قابل استفاده هستند. مک میلان این مفهوم جدید را «ارگانوکاتالیز» نامیده است.
کمیته نوبل، ارگانوکاتالیز را به ویژه هنگامی که محققان قصد ساختن یک مولکول و تولید گزینشی یکی از دو تصویر آینهای آن را داشته باشند، سودمند توصیف کرده؛ چیزی که ارگانوکاتالیز نامتقارن نام دارد. به طور خاص، نقش مهم آن در داروسازی ثابت شده است.
یکی از اعضای کمیته نوبل شیمی در کنفرانس خبری اعلام اسامی گفت: «برندگان جایزه یک ابزار فوقالعاده برای ساختن مولکول خلق کردهاند؛ آنقدر ساده که حتی در مخیلهمان هم نمیگنجید. اکتشاف آنها، راه نوینی را برای کنار هم چیدن مولکولهای شیمیایی باز کرد. این ابزار امروزه به وفور استفاده میشود؛ مثلا در کشف داروها! پس همین حالا هم جامه بشری را منتفع کرده است».
بنجامین لیست که همراه خانواده در تعطیلات به سر میبُرد، خبر برنده شدن خود را تلفنی دریافت کرد و حسابی غافلگیر شد:
به هیچ وجه انتظار این سورپرایز را نداشتم. من در حال صرف صبحانه با همسرم بودم که نام سوئد روی گوشی موبایلم ظاهر شد. بیان احساسات در چینی لحظاتی سخت است؛ فقط میتوانم بگویم لحظه ویژهای بود که هرگز فراموش نخواهم کرد.
ناگفته نماند در سالهای اخیر، اهدای پیاپی جوایز نوبل علمی به دانشمندان مرد، انتقاداتی را برانگیخته است. تاکنون نام 185 نفر در فهرست برندگان جایزه نوبل شیمی وجود دارد که فقط 7 نفر آنها زن هستند. امسال هم تمام جوایز نوبل پزشکی، فیزیک و شیمی به محققان مرد اهدا شد.