جولان استارلینک در پشت بام خانه‌های ایران؛ چه خبر است؟

فیلترینگ و کیفیت پایین اینترنت اپراتورهای داخلی سبب شده تا مردم به هر قیمتی برای دسترسی به اینترنت آزاد، به استارلینک روی بیاورند؛ رؤیت استارلینک در پشت بام خانه‌های ایران نیز صحت این ادعا را تایید می‌کند.

در حالی که در سراسر جهان اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به دلیل سهولت استفاده و امکانات خاص، روز به روز در حال گسترش یافتن است؛ ورود این فناوری به ایران به دلیل مغایرت اینترنت ماهواره‌ای با قوانین وضع شده در زمینه ارتباطات، با چالش مواجه شده است. به همین دلیل شهروندانی که چندان به قوانین مقید نیستند، بدون هیچ مجوزی دیش استارلینک را در پشت بام خانه‌های ایرانی نصب کرده‌‌اند.

محدودیت‌های گسترده اینترنت و فیلترینگ شبکه‌‌های مجازی، همراه با تحریم‌های تکنولوژیک حوزه ارتباطات، مردم ایران را به استفاده از راه‌ حل‌های جایگزین تشویق کرده است، حتی اگر این راه‌ حل‌ها هزینه گزافی داشته باشند.

نصب دیش استارلینک در پشت بام خانه‌های ایران؛ راه حلی نوین برای دور زدن فیلترینگ

حال با ظهور پدیده‌ای به نام اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، این امید در بین کاربران ایرانی به وجود آمده که بدون هیچ محدودیتی بتوانند از اینترنت استفاده کنند. در سال‌های اخیر بحث اینترنت ماهواره‌ای و به ویژه پروژه استارلینک (هر کاربر به صورت مستقل و تنها با داشتن یک دیش مخصوص در سراسر جهان می‌‌تواند به این اینترنت دسترسی پیدا کند)، به یکی از موضوعات داغ فضای مجازی در ایران تبدیل شده است.

استارلینک چیست؟ استارلینک پروژه‌ای است که توسط شرکت اسپیس‌اکس به سرپرسی ایلان ماسک به منظور ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای، راه‌اندازی شده است و به تازگی با فراهم آوردن امکان اتصال موبایلی (ارتباط مستقیم موبایل با ماهواره‌های استارلینک تنها با استفاده از یک مودم جیبی!) بار دیگر در سراسر جهان سر و صدای زیادی به پا کرده است. اما این پروژه به دلیل منع‌های قانونی از سوی مسئولین، مردم رابا چالش‌ها و نگرانی‌های خاصی رو به رو کرده است.

پس از اتفاقات سال 1401 و اعمال محدودیت‌های جدید بر روی اینترنت بین الملل، یکی از بحث‌های داغ اصحاب رسانه امکان دسترسی به اینترنت بین‌المللی با استارلینک بود. در آن زمان وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که برخی تحریم‌های ارتباطی ایران به حالت تعلیق درآمده‌اند و این موضوع امکان دسترسی به خدمات‌ اینترنت ماهواره‌ای را برای اسپیس‌ایکس در محدوده جغرافیای ایران مقدر می‌ساخت. حتی ایلان ماسک در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) از درخواست معافیت تحریم‌ها برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای در ایران خبر داد.

خرید، فروش و یا استفاده از استارلینک جرم است

البته مسئولان در همان ابتدا گزارشی مبنی‌بر «حفاظت از منافع ملی در برابر اینترنت ماهواره‌ای» ارائه کردند که براساس آن فراگیری اینترنت ماهوراه‌ای موانع مختلفی همچون حقوقی، اقتصادی و فنی را سر راه خود می‌دید. همین گزارش سبب شد تا عیسی زارع‌پور، وزیر پیشین ارتباطات بیان کند که استارلینک یا هر شرکت ارائه دهنده اینترنت ماهواره‌ای دیگری که مایل به فعالیت در ایران باشد، باید مجوز سازمان تنظیم مقررات ایران را دریافت کند. هنوز استارلینک نتوانسته قوانین لندینگ‌رایت ایران را دریافت کند، بنابراین خرید و فروش تجهییزات استارلینک قاچاق محسوب شده و حتی در یک فقره جرم واردات تجهییزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، فرد مذکور به پرداخت حدودی مبلغ 2 میلیارد تومان جزای نقدی، جریمه شد.

درست است که فروش تجهییزات استارلینک در ایران جرم تلقی می‌شود؛ اما در انبوهی از حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی، می‌توان این کالا را خریداری کرد. ضمن اینکه در مناطق جنوب و غرب کشور به سهولت می‌توان به استارلینک دسترسی پیدا کرد.

خرید و فروش تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در محدوده جغرافیای ایران نه تنها از دید دولت، بلکه از دید اسپیس‌ ایکس هم جرم تلقی می‌شود؛ به تازگی شرکت استارلینک سیاست‌های جدیدی برای جلوگیری از خرید و فروش غیر مجاز دیش‌های اینترنت ماهواره‌ای وضع کرده است. به این صورت که راه‌اندازی دیش‌هایی که خارج از محدوده جغرافیایی تعریف شده هستند، شامل مالیاتی تحت عنوان «هزینه فعالسازی خارج منطقه» خواهند شد و از آنجایی که هیچ نوع کیت اینترنت ماهواره‌ای برای محدوده ایران تعریف نشده؛ خریداران استارلینک استارندارد و اکتیو باید 200 دلار و برای کیت‌های استارلینک مینی، 300 دلار مالیات بپردازند. همین موضوع راه‌اندازی استارلینک در ایران را سخت‌تر از قبل می‌کند.

واکنش فعالان رسانه به رؤیت دیش استارلینک در پشت بام خانه‌های ایران

وجود استارلینک در پشت بام خانه‌های ایران، موجب واکنش فعالان رسانه‌ای نظیر حسین صارمی شد، صارمی در شبکه ایکس با اشاره به اینکه مجتمع‌های مسکونی در تهران در حال نصب استارلینک هستند؛ بیان کرد که بزودی با ورود گسترده این کالا به ایران، شاهد کاهش قیمت و افزایش تقاضا برای دریافت آن خواهیم بود و کنترل اینترنت هم مانند تلویزیون از دست حاکمیت خارج خواهد شد. این فعال رسانه‌ای با انتقاد به شیوه مدیریت فضای مجازی افزود که چنین نحوه ناصحیح مدیریتی باید در دانشگاه‌های جهان به عنوان یک الگوی شکست تدریس شود.

محمد مالی، کارشناس رسانه در خصوص روند گسترش استفاده از استارلینک در پشت بام خانه‌های ایران افزود که به همان سرعتی که وجود دیش‌های ماهواره بر روی پشت بام خانه‌ها عادی شد، وجود استارلینک هم در حال عادی شدن است. متاسفانه دولت همگام با تکنولوژی جلو نمی‌رود و حتی با وجود اینترنت هندلی داخلی، مدام به فکر فیلتر کردن پلتفرم‌های مختلف است. این رویه دولت سبب شده تا اینترنت ایران باز هم نسبت به جهان عقب بماند.

پیمان مولوی، کارشناس اقتصاد در خصوص رقابت استارلینک و اپراتورهای داخلی توضیح داد که اسپیس‌ایکس با عرضه استارلینک، روند بازی را عوض کرد، به زودی اپراتورهای داخلی که بدون ارائه اینترنتی باکیفیت، هزینه‌های سرسام‌آوری از مردم دریافت می‌کردند به دست و پا مردم خواهند افتاد و همان داستان ماهواره، ویدئو و…  تکرار خواهد شد.

میلاد نوری، کارشناس رسانه هم برنده رقابت احتمالی بین استارلینک و اپراتورهای داخلی را استارلینک معرفی کرد و گفت که همین اپراتورهای داخلی اینترنت، که با حذف بسته‌های پرحجم، اینترنت بی‌کیفیت و گران را به مردم می‌فروختند و نسبت به صدای اعراض مردم بی‌اعتنا بودند، چند سال بعد، طبق رویه همیشگی، به مسئولین مختلف نامه می‌زنند تا استفاده از اینترنت داخلی را برای مردم به نحوی به یک الزام تبدیل کنند. در واقع همچون بازار خودرو و لوازم خانگی این‌بار دولت با مایه گذاشتن از مردم باید از اینترنت داخلی حمایت کند تا اپراتورهای تلفن همراه ورشکست نشوند.

نوید کمالی، فعال سیاسی حزب اصولگرا در خصوص استفاده از استارلینک در پشت بام خانه‌های ایران توضیح داد که اگر دولت به صورت خردمندانه اینترنت باکیفیت و بدون محدودیت را در دسترس مردم قرار می‌داد، شهروندان هم اینترنت باکیفیت و قیمت مناسب را از مجاری معمول تهیه می‌کردند و دیگر نیازی به گزینه‌های پرهزینه‌ای چون استارلینک نبود.

یکی از دانشجویان رشته فناوری اطلاعات، که توانسته بود به اینترنت استارلینک در داخل ایران دسترسی پیدا کند، با انتشار این تصاویر زیر نوشت: تهران در تصرف استارلینک!

با توجه به هزینه‌های بالای سرویس‌ اینترنت ماهیانه استارلینک، استفاده از این تکنولوژی مدرن به مجتمع‌های لوکس تهران و کلان شهرها محدود شده و پرداخت چنین هزینه‌ای برای عموم جامعه صرفه اقتصادی ندارد. البته سرعت اینترنت تنها دلیل استفاده از استارلینک نیست، بلکه دسترسی به اینترنت بدون محدودیت مردم ایران را مجاب به پرداخت‌ هزینه‌های سنگین اینترنت استارلینک کرده است.

دیش استارلینک با منظره‌ی برج میلاد

تعداد ماهوراه‌های فعال استارلینک در مدار زمین به 7 هزار دستگاه رسیده است. این ارقام به ما نشان می‌دهند که شرکت اسپیس ایکس در توسعه فناوری اینترنت ماهواره‌ای با سرعت عجیبی در حال حرکت رو به جلو است. به نظر می‌رسد به زودی، با توجه به رؤیت استارلینک در پشت بام خانه‌های ایران، این تکنولوژی هم مثل همه موارد مشابه ممنوعه‌ی دیگر، همه‌گیر شود.

در تصویر منتشر شده زیر، نقاط سبز رنگ مشخص شده بر روی نقشه وضعیت اتصال به اینترنت بدون فیلتر استارلینک در محدوده جغرافیایی ایران را نشان می‌دهد، اگرچه نمی‌توان صحت اطلاعات این تصویر را تایید کرد، اما فشار دولت برای فیلتر پلتفرم‌های مختلف سبب شده تا بسیاری از مردم کنار آمدن با هزینه‌های سرسام‌آور اینترنت استارلینک را به محدودیت اینترنت داخلی ترجیح دهند و کیت‌های مختلف استارلینک را خریداری کنند.

در تصویر زیر که از سایت رسمی اسپیس‌ ایکس گرفته شده است، محدوده جغرافیایی ایران هنوز با رنگ تیره به نمایش گذاشته شده است، یعنی ایران در میان کشورهای «در دسترس»، «فهرست انتظار» و آن‌ها که «به زودی» شبکه استارلینک برایشان راه‌اندازی می‌‌شود جایی ندارد.

بعضی کشورهای همسایه ما در فهرست انتظار هستند و بعضی به زودی از این فناوری برخوردار خواهند شد. براساس این نقشه، اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در قطر، عمان، بحرین، و جمهوری اذربایجان و تا چند ماه دیگر و در کویت، ترکمنستان و ازبکستان تا پایان سال 2025 در دسترس قرار خواهد گرفت.

در حال حاضر می‌توان از استارلینک به صورت غیر رسمی استفاده کرد، یعنی می‌توان اشتراک را از یک کشور دیگر خریداری کرد و در ایران از آن استفاد کرد. حتی بعضی از کاربران که توانسته‌اند به این اینترنت دسترسی پیدا کنند، اظهار داشته‌اند که سرعت آپلود، پینگ و قیمت این اینترنت به نسبت اینترنت داخلی بیشتر است، اما آنچه که به دستشان می‌رسد، اینترنت آزاد است و ارزش هزینه کردن دارد.

پس از دو دهه فیلترینگ ناموفق و آزاردهنده بالاخره ممکن است اینترنت آزاد توسط استارلینک (نه دولت! ) در اختیار مردم ایران قرار بگیرد. هر چند زمان آن مشخص نیست، اما وقوع آن حتمی خواهد بود و سیاست‌های دولت در زمینه محدود کردن استفاده از اینترنت ماهواره‌ای همچون شبکه‌های ماهواره‌ای تلویزیون، کار به جایی نخواهد برد. با این حال تجربه دو دهه گذشته نحوه برخورد مسئولین با فناوری مانند ویدئو، ماهوراه، تماس تصویری و اینترنت 4G نشان می‌دهد که احتمالا در روزهای نخست گسترش این تکنولوژی در داخل کشور، شاهد برخوردهای سنگین با متخلفین باشیم اما به مرور زمان، مسئولین با این فناوری سازگار خواهند شد.