پهپاد رزم هوایی دارپا از جمله هواگردهای بدون سرنشین رزمی جدید برای نیروی هوایی آمریکاست که وزارت دفاع این کشور مشغول کار روی آن میباشد.
سازمان پژوهشهای پیشرفته دفاعی وزارت دفاع آمریکا موسوم به دارپا مشغول توسعه یک پهپاد رزکی با توان حمل موشکهای هوا به هوا است. این پهپاد توسط جنگندهها تا آسمان منطقه نبرد حمل و سپس رها میشود تا بدینترتیب بتوان اهداف را دورتر از برد هر موشک هوا به هوایی مورد هدف قرار داد. چنین طرحی بسیار انعطاف پذیر است و میتوان پهپاد را از انواع دیگر هواپیماهای نظامی همچون ترابری و یا کشتیها و حتی پرتابگرهای زمینی نیز به آسمان فرستاد.
فاز اول این پروژه که لانگ شات – LongShot به معنی شلیک دوربرد نام دارد، با واگذاری مسئولیت ساخت چنین پهپادی به کمپانیهای هوافضا، امنیتی و دفاعی آمریکایی جنرال اتمیکس – General Atomics، لاکهید مارتین – Lockheed Martin و نورثراپ گرومن – Northrop Grumman آغاز شد. البته ایده چنین پهپادی نخست در اواخر سال 2017 میلادی مطرح و مقالهای درباره آن نیز تقدیم شما گردید که با کلیک اینجا قابل دسترسی است.
هدف از پروزه لانگ شات حفظ امنیت و بقاپذیری هواگرد سرنشین دار است. بدین صورت یک جنگنده میتواند به صورت دور ایستا و از فاصله کاملا امن و خارج از برد رادار و موشک جنگنده حریف، آن را کشف کرده و هدف قرار دهد. پهپاد با نزدیک شدن به هواپیمای دشمن، میتواند موشک خود را از فاصله کوتاهتری شلیک کند که سبب افزایش احتمال برخورد موشک با هدف نیز میشود.
نیروی هوایی آمریکا، کشورهای عضو ناتو و ژاپن از پایان جنگ سرد تا به امروز همواره کنترل آسمان را در دست داشتند. اما با ظهور نسل جدید جنگندههای روسی و چینی و همچنین تلاشهای این دو کشور برای دستیابی به موشکهای هوا به هوای دوربرد سبب شده تا شرایط بازی تغییر کند؛ PL-15 چینی و R-37M روسی دو موشک هوا به هوای مذکور این دو کشور هستند که 200 کیلومتر برد دارند. قصد روسیه و چین نیز دستیابی به موشکی با برد بالا و هدف قرار دادن جنگندههای دشمن پیش از رسیدن به برد شلیک است. البته این دو موشک همچنان وارد خدمت نشدهاند.
در حال حاضر دوربردترین موشکهای هوا به هوای عملیاتی در غرب AIM-120D آمرام – AMRAAM متعلق به آمریکاست که نهایت بین 160 تا 180 کیلومتر برد دارد. البته آمریکاییها نیز مشغول کار روی موشک AIM-260 JATM هستند که از سال 2022 وارد خدمت خواهد شد و به موتور رم جت مجهز میشود. از برد این موشک اطلاعاتی در دست نیست اما گفته میشود حداقل 200 کیلومتر خواهد بود. با این حال پنتاگون با ساخت این پهپاد قصد دارد برتری برد شلیک خود را همچنان حفظ کند.
امروزه بیشتر موشکهای هوا به هوا همچون آمرام و R-77 روسی از موتور راکتی استفاده میکنند. چنین موشکهایی هرچه بیشتر پرواز کنند، سوخت بیشتری مصرف و در حداکثر برد خود دیگر موتورشان رانشی تولید نمیکند. عدم تولید رانش به معنی کاهش سرعت و توان مانور موشک و در نتیجه افت احتمال اصابت با اهداف چابک همچون یک جنگنده است. در این بین موشکهایی با موتور رم جت نیز وجود دارند که متئور – Meteor اروپایی نخستین و تنها موشک هوا به هوا به چنین موتوری است. PL-15 و AIM-260 JATM نیز قرار است به چنین موتوری مجهز باشند. اما R-37M همچنان با موتور راکتی تولید میشود.
حسن موتور رم جت این است که تا لحظه برخورد موشک به هدف رانش تولید کرده و توان مانور موشک را در سقف نگه میدارد. به همین دلیل است که از متئور به عنوان مرگبار ترین موشک هوا به هوای عملیاتی یاد میشود. حال اگر AIM-260 در کار نباشد و پهپاد رزم هوایی دارپا نیز ساخته نشود، چینیها با موشک PL-15 برد شلیک بیشتری نسبت به جنگندههای غیرپنهانکار غربی و ژاپنی دارند.
به صورت کلی خلبانی که بتواند شلیک اول را داشته باشد فاتح درگیری است. برد بالاتر همچنین این اجازه را میدهد تا هواپیماهای غیر رزمی اما حیاتی نظیر آواکسها، هواپیماهای سوخت رسان، هواپیماهای مدیریت نبرد و… را از فاصله دور مورد هدف قرار داد و آنها را وادار کرد تا در فاصله بیشتری نسبت به آسمان مورد مناقشه قرار گیرند که طبعا از اثرگذاری آنها میکاهد.
این امکان وجود دارد که موشکی بزرگ ساخت که سوخت کافی برای دستیابی به بردی بیش از 200 کیلومتر نیز داشته باشد، اما چنین موشکی جثه بزرگ و وزن زیادی خواهد داشت که از توان مانور آن کم میکند. راهکار دیگر این است که این موشک را تا جایی که میشود به هدف نزدیک کرد که در این جا لانگ شات وارد بازی شده و همه معادلات را تغییر میدهد.
جنگنده غیر پنهانکار F-15EX را در نظر بگیرید. این هواپیما قادر است 22 موشک هوا به هوا با خود حمل کند. با این حال احتمالا در مقابل جنگنده پنهانکار چینی J-20 مسلح به موشک PL-15، شلیک اول را واگذار میکند. حال دوباره همان F-15EX را در نظر بگیرید که به جای 22 موشک، چند عدد موشک و دو پهپاد رزم هوایی دارپا با خود حمل و هر پهپاد نیز به یک جفت موشک هوا به هوا نظیر آمرام مسلح باشد. F-15EX میتواند پهپادهای خود را رها و آنها به سمت جنگندههای دشمن پرواز کنند. پهپادها از دو طرف به سمت J-20 میروند و این بار جنگنده چینی به جای این که به مصاف یک جنگنده برود، بایستی با دو پهپاد مقابله کند که هر کدام به خطرناکی یک جنگنده سرنشیندار هستند. در این سناریو J-20 محکوم به شکست است. ناگفته نماند در این بخش تقابل یک جنگنده پنهانکار با یک جنگنده غیرپنهانکار مورد بررسی قرار گرفت.
پروژه پهپاد لانگ شات در حال حاضر برای حمل و پرتاب از جنگندهها در نظر گرفته شده و این سوال وجود دارد آیا در آینده دیگر بسترهای رزمی ارتش آمریکا نیز قادر به رهاسازی آن خواهند بود یا خیر. این پهپاد کوچک بوده و میتواند درون جایگاه داخلی حمل مهمات بمب افکنهای پنهانکار و رادارگریز B-2 و در آینده B-21 نیز جای گیرد تا بدین ترتیب یک بمب افکن راهبردی به یک سامانه پنهانکار حمل پهپاد رزم هوایی دارپا بدل شود. همچنین اگر بتوان آن را از روی زمین یا شناورها نیز شلیک کرد، میتوان برای دشمن کمین کرده و ضمن غافلگیری جنگندههایش، مانع آنها برای انجام ماموریتشان شد. این پهپاد میتواند به موشکهای AIM-260 JATM نیز مسلح شود و اهداف را در بردی بیشتر از حالتی که موشک AIM-120D AMRAAM حمل میکند هدف قرار دهد.
دارپا همچنان زمانی برای پرواز اولیه این پهپاد مشخص نکرده و نمیدانیم تا کی بایستی انتظار آن را کشید. اما پس از آن که سه سازنده منتخب طرحهای خود را آماده کنند، دارپا آن را به یکی از قوای نیروهای مسلح این کشور که به احتمال بسیار زیاد نیروی هوایی خواهد بود تحویل میدهد تا آن را مورد بررسی قرار دهند.