تحقیقات جدید نشان میدهد که بدخوابی و مشکلات خوابیدن به حدی تاثیرات بدی بر روی مغز دارد که حتی خواب نامناسب به اندازه یک شب، شانس بروز آلزایمر در افراد را افزایش میدهد.
علاوه بر رفع خستگی، یکی از مهمترین فواید خوابیدن پس از یک روز کاری طولانی و سخت، دفع سمومی است که با فعالیتهای مغزی در مرکز سیستم عصبی ما جمع میشوند.
با این وجود، بررسیهای جدید دانشمندان نشان میدهند که بدخوابی و هرگونه اختلال خواب که استراحت مشخصشده و لازم برای بدن ما را محدود کنند، از دفع پروتئینهایی که باعث بروز آلزایمر در مغز میشوند، جلوگیری کرده و تاثیرات مخربی بر روی بدن انسان میگذارد. در بررسی پژوهش اخیر دانشمندان و نتایج نگرانکننده اعلامشده با ما همراه باشید.
تحقیق بر روی آثار مخرب بدخوابی
به طور دقیقتر، گفته شده که با فرآیندهای محاسباتی مختلف مغزی که در زمان بیدار بودن انجام میدهیم، نوعی پروتئین خاص با توانایی تشکیل پلاک در اطراف سلولهای عصبی تولید میشود که عملا محصول ضایعاتی فعالیت این سلولهای مغزی است.
با این وجود، در تحقیق جدید که به نوعی برای اولین بار تاثیر کم خوابی و تجمع این پروتئین در مغز را به دقت مورد بررسی قرار داده، پژوهشگران اعلام کردهاند که حتی اگر فردی به میزان یک شب کم خواب شود میزان تجمع پروتئینهای مضر مورد نظر در مغزش به حد مخربی خواهد رسید و این اتفاق تاثیرات منفی خود را بر روی مغز شخص خواهد گذاشت.
در کمال تعجب، علت دقیق بیماری مخرب و نسبتا شایع آلزایمر تا این لحظه برای دانشمندان آشکار نیست و تنها اطلاعات محدودی در مورد نشانههای جسمی و ذهنی بروز کرده در کسانی که دچار آلزایمر هستند، باعث شده که محققان مطالعات گستردهای را در این رابطه انجام دهند؛ یکی از مطالعات موردنظر نشان میدهد که میزان پروتئین بتا آمیلوئید در مغز مبتلایان به این شکل از زوال عقل بیشتر از سایر افراد است. این همان پروتئین موردبررسی در پژوهش انجام شده بوده که در اطراف سلولها پلاک ایجاد کرده و از ارتباط عصبهای مغز با یکدیگر جلوگیری میکند.
از طرف دیگر، نکته جالب توجه بررسی اخیر که دانشمندان را هم در کنار مخاطبانی مانند ما به تعجب وا میدارد این است که تجمع پروتئین بتا آمیلوئید در مغز افراد دچار بدخوابی به فاکتورهای ژنتیکی که در عدهای شانس ابتلا به زوال عقل را افزایش میدهند، ارتباطی ندارد؛ به بیان سادهتر میتوان این احتمال را مطرح کرد که کم خوابی و محروم کردن بدن از استراحت کافی و درست، بدون در نظر گرفتن عوامل ژنتیکی به ما آسیبی جدی میرساند.
جزئیات پژوهش در مورد کم خوابی
برای ارائه نتایج موردبحث، دانشمندان 20 داوطلب که شامل 10 زن و 10 مرد بین 22 تا 72 سال بودند را در آزمایشها شرکت دادند؛ تکنیک مورداستفاده توپوگرافی تابش پوزیترون (PET) نام داشت که برای اندازهگیری سطح پروتئین معرفیشده در مغز استفاده میشود. در این بررسی تمامی داوطلبان در سلامت کامل بودند و وضعیت مغزی آنها در دو حالت خواب راحت و بدخوابی آنالیز شد.
همانطور که اشاره شد، تحلیلها ثابت کرد که کم خوابی در مدت زمان کوتاه 24 ساعت سطح بتا آمیلوئیدها در نقاط حساس مغز که به آلزایمر مرتبط هستند را صرف نظر از جنسیت و سن بالا میبرد. به علاوه، بدخلق شدن داوطلبان در وضعیت بدخوابی هم نکته دیگری بود که مشاهده آن در آزمایش چندان تعجببرانگیز نبود.
البته با اینکه تعداد افراد تحت آزمایش به نسبت تستهای گستردهتر دیگر کم بود، نتایج به دست آمده به حدی جالب توجه هستند که نمیتوان صحت آنها را دستکم گرفت؛ پیش از این هم تاثیرات مشابهی در موشها و مایع مغزی نخاعی انسان مشاهده شده بود، اما این اولین باری است که ارتباط بدخوابی و تجمع پروتئین بتا آمیلوئید در مغز به طور مستقیم بررسی میشود.
پژوهشگران تحقیق تایید کردهاند که جبران کم خوابی با استراحت بیشتر در روز بعد و یا هر زمانی که امکان آن وجود دارد، میتواند تاثیرات منفی موردبررسی آنها در پژوهش انجامشده را کم کند، اما باید در نظر داشته باشیم پروتئین ضایعاتی ایجادشده به علاوه ارتباط داده شدن با آلزایمر، در خواب فرد نیز اختلال ایجاد میکند.
بنابراین اگر کسی دچار اختلال مزمن خواب باشد، مغز او در نوعی چرخهی مخرب قرار خواهد گرفت که با افزایش سطح بتا آمیلوئیدها در هر شب کم خوابی، هم خوابیدن در آینده برایش سختتر میشود و هم احتمال بروز زوال عقل در او بیشتر خواهد شد.
با این تفاسیر گفته شده تحقیقات گستردهتری برای مشخص شدن تاثیر دقیق پروتئین بتا آمیلوئید در آلزایمر موردنیاز است، اما میتوان اطمینان داشت که با بهبود کیفیت خواب و استراحت به میزان کافی، علاوه بر حفاظت از عملکرد مغز شانس تخریب سلولهای مغزی هم کم میشود.
مقاله موردنظر در ژورنال “Proceedings of the National Academy of Sciences” به چاپ رسیده است.