فرانسه ارسال سامانه دفاع ساحلی اگزوسه به اوکراین را بررسی می‌کند

اخیرا وزیر دفاع فرانسه از احتمال ارسال سامانه دفاع ساحلی مبتنی بر موشک ضد کشتی اگزوسه به اوکراین خبر داد که در ادامه آن را معرفی می‌کنیم.

حال که 134 روز از آغاز تجاوز نظامی روسیه می‌گذرد، خط ساحلی اوکراین در استان‌های دونتسک، زاپورژیا، خرسون و میکولائیف به اشغال درآمده و تنها دسترسی آن‌ها به دریای سیاه در استان اودسا است که البته زیر حملات شدید روس‌ها قرار دارد. اوکراین آتشبارهای سامانه‌ دفاع ساحلی هارپون که توسط دانمارک فراهم شد را در این ناحیه مستقر کرد که سبب عقب نشینی نیروی دریایی روسیه از بندر اودسا شد. البته پیشتر با موشک بومی نپتون یک ناو بزرگ روسی را غرق کردند.

اگزوسه در زبان فرانسوی به معنی «ماهی پرنده» است

و اما چندی پیش وزیر دفاع فرانسه از احتمال ارسال سامانه دفاع ساحلی ساخته شده با موشک ضدکشتی فرانسوی اگزوسه به اوکراین خبر داد که می‌تواند دفاع ساحلی مدافعان را تقویت کرده و روس‌ها را بیش از پیش عقب برانند. این موشک را همچون هارپون می‌توان برای حمله به اهدافی غیر از کشتی نیز استفاده کرد. البته اگزوسه در صورت استقرار در اودسا، حتی در دوربرد ترین نمونه خود نیز برد لازم برای رسیدن به اهداف روسی در شبه جزیره اشغال شده کریمه را ندارد.

کار طراحی موشک اگزوسه (Exocet) در سال 1967 توسط کمپانی هوافضا و دفاعی فرانسوی Nord Aviation آغاز شد که البته در سال 1970 با کمپانی هوانوردی Sud Aviation ادغام و حال کمپانی هوافضا و دفاعی آئروسپشیال (Aérospatiale) مستقر در پاریس بود. پس از آن که امتیاز موشک  به آئروسپشیال رسید، کار توسعه آن تا 1974 ادامه یافت و از همان سال تولیدش نیز آغاز شد. نهایتا نمونه کشتی پرتاب موشک در سال 1975 وارد خدمت در نیروی دریایی فرانسه شد.

موشک اگزوسه زیر بدنه جنگنده چندمنظوره نسل 4.5 فرانسوی رافال

در همان سال 1974 توسعه نمونه هوا پرتاب موشک نیز آغاز شد و نیروی دریایی این نسخه را از سال 1979 برای جنگنده‌های خود که از ناو هواپیمابر به پرواز در می‌آمدند عملیاتی کرد. تولید این موشک تا سال 1999 توسط آئروسپشیال انجام می‌‌شد. اما در سال 1999 زیرشاخه هوافضا و نظامی کمپانی خوشه‌ای فرانسوی ماترا موسوم به Matra Hautes Technologies با آئروسپشیال ادغام و حاصل Aérospatiale-Matra بود که از سال 2000 تا 2001 این موشک را تولید می‌کرد.

کمی بعد نیز Aérospatiale-Matra با دو کمپانی هوافضا و دفاعی دیگر به نام‌های CASA از اسپانیا و DASA از آلمان ادغام و به کمپانی EADS تبدیل شدند. نام این گروه نیز به ایرباس (Airbus) تغییر یافت. در سال 2001 ایرباس با مشارکت کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی BAE Systems از بریتانیا و Leonardo از ایتالیا کمپانی هوافضا و دفاعی MBDA را تاسیس کردند و امروزه امتیاز این موشک نیز در اختیار شعبه فرانسوی این کمپانی چندملیتی موسوم به MBDA France است.

نمونه کشتی پرتاب اگزوسه دارای شناسه MM38 است و با بهره گیری از یک موتور راکتی سوخت جامد، 0.93 ماخ سرعت داشته و بردش به 42 کیلومتر می‌رسد؛ کمینه بردش نیز 4 کیلومتر است. این موشک 5.21 متر طول، 0.35 متر قطر و دهانه بالی به اندازه 1.04 متر دارد. وزن کلی آن نیز 735 کیلوگرم وزن است که 251 کیلوگرم مربوط به موتور دو مرحله‌ای با فاز شتاب – اوج گیری و فاز حفظ رانش برای ادامه پرواز است. سرجنگی نیز 165 کیلوگرم از وزن کلی آن را تشکیل می‌دهد.

این موشک پس از شلیک با کمک سیستم هدایت داخلی (اینرسایی) تا نزدیکی هدف پیش رفته و در فاز پایانی حمله با رادار مونوپالس باند X که در دماغه‌اش دارد روی هدف قفل کرده و به روش هدایت راداری فعال به سوی آن می‌رود؛ هدف می‌تواند ثابت یا متحرک با حداکثر سرعت 75 کیلومتر بر ساعت باشد. رادار دارای برد 24 کیلومتر علیه هدفی به اندازه ناوچه است. هرچه هدف کوچک‌تر با سطح مقطع راداری کمتر باشد، برد کشف نیز به تناسب کاهش می‌یابد و برعکس.

سامنه دفاع ساحلی اگزوسه BC38

موشک پس از پرتاب در ارتفاع 30 تا 50 متری از سطح آب پرواز کرده اما در فاز پایانی حمله برای مخفی ماندن از دید رادار که با بهره گیری از کروی بودن زمین صورت می‌گیرد، ارتفاع پرواز خود را به 2 تا 5 متر کاهش می‌دهد و به روش سینه مال (Sea-skimming) پرواز می‌کند تا سامانه‌های پدافندی که وظیفه کشف و نابودی موشک را بر عهده دارند، دیرتر و در فاصله نزدیک‌تر آن را دیده و زمانی که کشف می‌شد نیز به واسطه سرعت بالایش شانس چندانی به مدافع نمی‌دهد.

در این موشک سرجنگی شدیدا انفجاری و ترکش‌زا GP1A پشت رادار قرار دارد و فیوز آن نیز تاخیری است. در این حالت موشک به واسطه انرژی جنبشی بالایی که داشت ابتدا به درون بدنه کشتی نفوذ و داخل آن منفجر می‌شود تا حداکثر خسارت ممکن را وارد کند. بال‌های این موشک نیز کمی عقب‌تر از بخش میانی قرار دارند؛ بین موشک‌های خانواده اگزوسه تنها مدل MM38 دارای بال‌های پسگرا است. این موشک با حرکت دادن بالک‌های دمی خود مسیرش را تغییر می‌دهد.

پرتابگر اگزوسه MM38 مکعب مستطیل است

این موشک از پرتابگر با ظرفیت یک موشک شلیک و می‌توان بسته به وزن شناور مورد نظر، 2 تا چند سیلوی پرتاب MM38 روی آن نصب کرد. پرتابگرها برای کاهش وزن از آلیاژ آلومینیوم ساخته شده‌اند و یک ریل برای نگه‌داری موشک دارند. داخل آن‌ها هیچ هوایی نیست و موشک می‌تواند تا 10 سال بدون هیچ گونه نیاز به بازبینی و تعمیر درون لوله پرتاب در حالت آماده شلیک بماند. مدل MM38 از سال 2001 دیگر تولید نمی‌شود اما همچنان در خدمت دارندگانش است.

اولین نمونه هواپرتاب این موشک نیز AM38 بود که برای شلیک از هلیکوپتر طراحی شد و البته در حد یک پیش‌نمونه باقی ماند. نمونه هواپرتابی که وارد خدمت شد AM39 نام دارد که  از هواپیما و هلیکوپتر شلیک می‌شود. از آن جا که هواگردها سرعت و ارتفاع دارد، برد موشک هنگام شلیک از هلیکوپتر و هواپیما تا 70 کیلومتر می‌رسد. مدل AM39 نیز همچون MM38 شلیک کن – فراموش کن است و فیوزش حالت مجاورتی نیز دارد؛ یعنی با رسیدن نزدیک هدف منفجر می‌شود.

Exocet AM39

منظور از شلیک کن – فراموش کن این است که پس از شلیک دیگر نیازی نیست تا کاربر انسانی موشک را هدایت کند و موشک کاملا مستقل است. این نسخه نیز مانند نمونه کشتی پرتاب برای تعیین ارتفاع از رادار ارتفاع سنج بهره می‌برد. البته برای اینکه حمل و شلیک این موشک از هواگرد آسان باشد، وزن آن به 670 کیلوگرم و طولش به 4.69 متر کاهش یافت؛ قطر آن نیز همچون قبل 0.35 متر است. موتورش نیز 2 مرحله‌ای با فاز شتاب‌گیری و پرواز با سرعت 0.93 ماخ است.

مدل AM39 پیشرفته‌تر است و سیستم هدایتی آن ژیروسکوپ لیزری دارد. کامپیوتر پرواز، سیستم کنتترلی، ارتفاع‌ سنج و سیستم‌های الکترونیکی دیگر نیز ارتقا یافتند. حداقل برد درگیری نیز به 50 متر رسید و به دلیل نصب روی هواپیما، سیستم‌هایش در برابر یخ زدگی محافظت می‌شوند. موشک در فاز پایانی حمله مانور گریز انجام می‌دهد تا هدف قرار دادنش برای پدافند سخت شود. AM39 را می‌توان از شناورهای سبک نیز شلیک کرد و نمونه سطح پرتاب آن MM39 نام دارد.

کپسول حامل نمونه SM39 دارای موتور راکتی است و پس از خروج از آب تا ارتفاع معینی اوج می‌گیرد تا موشک را رها کند

نمونه زیردریایی پرتاب نیز SM39 است که از 1979 توسعه یافت و در 1984 عملیاتی شد. این موشک از لوله اژدر پرتاب و پس از رسیدن به سطح آب، موتورش را روشن می‌کند. بردش 50 کیلومتر است و مجددا 0.93 ماخ سرعت در کنار سرجنگی 165 کیلوگرمی دارد. از نظر مشخصات و ابعاد SM39 نیز مشابه AM39 بوده، اما 15 کیلوگرم سبک‌تر است. SM39 با کپسول از زیردریایی شلیک و پس از رسیدن به ارتفاع 30 تا 50 متر از سطح آب، موتور را روشن و بال‌هایش را باز می‌کند.

ناگفته نماند در جنگ فالکلند آرژانتین با موشک MM38 که البته آن را برای شلیک از خشکی تغییر داده بود، یک ناوشکن بریتانیایی را هدف قرار داد اما نتوانست غرقش کند. البته بعدا با AM39 یک ناوشکن و یک کشتی ترابری بریتانیایی را غرق کرد. عراق نیز در سال 1987 مادامی که در جنگ با ایران بود، ناوچه موشک‌‌ انداز آمریکایی USS Stark با شناسه FFG-31 را با دو AM39 هدف قرار داد که 28 نفر از خدمه کشته شدند اما کشتی غرق نشد و توانست به بحرین برسد.

در نسخه MM40 پرتابگر موشک به نوع لوله‌ای تغییر یافت

نسل دوم اگزوسه که MM40 نام دارد مجددا سطح پرتاب است و نسبت به MM38 دستخوش ارتقا و بهسازی سنگینی قرار گرفت. توسعه این مدل در سال 1976 آغاز و نسخه بلاک 1 آن سال 1981 و بلاک 2 نیز اوایل دهه 1990 وارد خدمت شد. مدل MM40 بر اساس AM39 ساخته شد و با داشتن موتور راکتی جدید، بردش به 72 کیلومتر می‌رسد. رادارش نیز دامنه دید وسیع‌تری داشته و با سیستم هدایت داخلی جدید، ارتفاع پرواز موشک در فاز پایانی حمله 2 تا 3 متر است.

طول این موشک کشتی پرتاب به 5.79 متر و فاصله بین دو سر بال‌هایش از یکدیگر یا اصطلاحا دهانه بال نیز به 1.13 متر افزایش یافت؛ اما قطر همچنان ثابت و همان 0.35 متر است. وزن موشک به 875 کیلوگرم رسیده که 165 کیلوگرمش را سرجنگی به شدت انفجاری ترکش‌زا با فیوز دو حالته تشکیل می‌دهد. دلیل سنگین‌تر شدن موشک حمل سوخت بیشتر برای دستیابی به برد بالاتر است. سرعت اگزوسه MM40 بلاک 1 نیز همچنان بالا، اما فروصوت در حد 0.93 ماخ است.

حاصل ارتقای این موشک MM40 بلاک 2 بود که از 1994 وارد خدمت شد و بردش به 75 کیلومتر افزایش یافت. مهم‌ترین ارتقا در این مدل افزوده شدن سیستم هدایت ماهواره‌ای GPS بود که در ترکیب با سیستم هدایت داخلی، سبب افزایش دقت موشک می‌شد و توانمندی آن در حمله به دیگر اهداف سطحی غیر شناور را تقویت می‌کرد. بدین ترتیب کشتی با حملش می‌توانست علاوه بر نقش ضد کشتی، به عنوان موشک کروز برای حمله به اهداف ساحلی نیز از آن استفاده کند.

بیان این نکته از قلم جا نماند که سرجنگی اگزوسه پیشتر مرگبار بودن خود را ثابت کرده است. یک تیر آن برای غرق کردن شناورهای سبک کافی است و می‌تواند شناورهای سنگین‌تر نظیر ناوچه و ناوشکن را از کار بیاندازد. در جنگ فالکلند ناوشکن و کشتی ترابری بریتانیایی هر کدام هدف 2 موشک مدل AM39 قرار گرفتند که البته در هر حمله یک موشک منحرف و یکی برخورد کرد که ده‌ها کشته بر جای گذاشتند. این کشتی‌ها چند روز بعد هنگام یدک کشیده شدن به زیر آب رفتند.

پرتابگر سامانه دفاع ساحلی BC40

بلاک 2 اولین نسخه‌ای بود که فرانسه نمونه خشکی پرتاب آن موسوم به BC40 را ساخت. البته آرژانتین و بریتانیا قبلا MM38 را نیز به نمونه دفاع ساحلی BC38 تبدیل کردند. بهسازی دیگر MM40 بلاک 2 ارتقای رادار ارتفاع سنج بود که به آن امکان پرواز در ارتفاع 1.5 تا 2 متر از آب را در فاز پایانی حمله می‌هد. کامپیوتر حمله نیز الگوهای حمله بهبود یافته داشته و در صورت رد شدن از هدف،‌ به لطف قابلیت حمله مجدد خود، دوباره به سمتش می‌رفت تا حتما به آن برخورد کند.

این موشک 5 کیلوگرم سبک‌تر از بلاک 1 است. رادار آن نیز در فرکانس بالاتر کار می‌کند که سبب افزایش دقت و برد کشف می‌شود. همچنین مقاومت رادار و دیگر بخش‌های الکترونیکی نظیر سیستم هدایت ماهواره‌ای نیز مقابل جنگ الکترونیک افزایش داشته است. بلاک 2 نیز همچون دیگر اعضای خانواده‌اش سطح مقطع راداری کمی داشته و با پرواز در ارتفاع فوق پست، حداکثر از فاصله 6 کیلومتری کشف می‌شود و تقریبا فرصتی به پدافند کشتی هدف برای دفاع از خود نمی‌دهد.

متفاوت‌ترین مدل این موشک نیز مدل MM40 بلاک 3 است که توسعه آن در سال 2004 آغاز و نخستین بار در سال 2010 از کشتی شلیک شد. در این مدل رادار، سیستم هدایت داخلی و ماهواره‌ای و دیگر اجزای الکترونیکی بروز شده و رادار ارتفاع سنج نیز به نمونه موج پیوسته با مدولاسیون فرکانس (FMCW) ارتقا یافت که دقت سامانه در سنجش ارتفاع را به شدت افزایش داده و موشک می‌تواند روی هر سطحی ارتفاعش را بسته به شرایط (مثلا ارتفاع امواج) دقیق تنظیم کند.

در این موشک موتور از نوع راکتی به توربوجت تغییر یافت. موتور جت آن مدل TRI-40 و ساخت کمپانی فرانسوی میکروتوربو (Microturbo) است؛ این کمپانی خود زیرمجموعه‌ای از کمپانی موتورساز فرانسوی توربومکا (Turbomeca) بود که البته امروزه سافران (Safran) نام دارد. موتور TRI-40 اگزوسه MM40 بلاک 3 را به برد 200 کیلومتر می‌رساند. کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی نروژی کونگزبرگ (Kongsberg) نیز در ساخت موشک ضدکشتی NSM از این موتور استفاده کرد.

شلیک اگزوسه MM40 بلاک 3 با پرتابگر راکتی کمکی (بوستر)

موتور جدید در کنار کامپیوتر پرواز و سیستم ناوبری بروز شده موشک را قادر می‌سازد تا بهترین روش حمله به هدف را انتخاب و مانورهای به شدت سنگینی برای گریز از پدافند اجرا کند؛ طوری که حتی می‌تواند در میانه پرواز مسیرش را 180 درجه تغییر دهد. سرجنگی 165 کیلوگرمی نیز تغییر یافته و همچون موشک‌های ضدکشتی مدرن از نوع شدیدا انفجاری نفوذگر و ترکش‌زا است. قابلیت حمله مجدد و دیگر ویژگی‌هایی که انواع قبل داشتند نیز در این موشک ارتقا یافته است.

این موشک با کمک موتور راکتی پرتابگر کمکی شلیک شده و پس از رسیدن به ارتفاع و سرعت لازم، موتور جت خود را روشن کرده و پرتابگر را رها می‌کند. البته در انواع قبلی موتور راکتی دو مرحله‌ای بود. 4 ورودی هوا برای موتور در بین 4 بالک کنترلی دمی قرار دارند تا موتور هوای کافی برای تنفس و ترکیب با سوخت مایع JP10 دریافت کند. این موشک از پرتابگر بلاک 2 نیز شلیک شده و هر سامانه‌ای که قادر به کنترل و شلیک نسل قبل باشد، می‌تواند مدل بلاک 3 را نیز شلیک کند.

طول کلی این نسخه با پرتابگر 5.95 متر و بدون پرتابگر 4.7 متر است. قطر و دهانه بال آن نیز همچون دو نمونه دیگر MM40 مانده و تغییری نکرد. وزن کلی نیز 750 کیلوگرم است که پس از رها کردن موتور راکتی به 540 کیلوگرم کاهش می‌یابد. سرعت موشک 0.93 ماخ با قابلیت پرواز در ارتفاع 1.5 تا 2 متر و فیوزش نیز همچنان 2 حالتی است. بلاک 3 می‌تواند بهترین زاویه، جهت و ارتفاع را برای نزدیک شدن به هدف را انتخاب و ضمن عبور از سد پدافند، خود را به آن بکوبد.

در این موشک سطح مقطع راداری نسبت به قبل کاهش یافته و اثر حرارتی کم‌تری دارد که باعث افزایش پنهانکاری آن می‌شود. یکی از دلایل کم شدن اثر حرارتی استفاده از موتور جت است که در مقایسه با موتور راکتی علاوه بر گرمای کمتر، صدای بسیار کمتری داشته و بدون دود است. بدین ترتیب کشف موشک توسط چشم و نیز کار سختی است. همانطور که گفته شد بلاک 3 بر فراز هر سطحی ارتفاع خود را تنظیم کرده و برای حمله به اهداف در خشکی نیز بسیار توانمند است.

موشک MM40 بلاک 3C در کنار ماکتی از سامانه دفاع ساحلی آن

نسخه ارتقا یافته این مدل بلاک 3C نام دارد که به هوش مصنوعی مجهز است و می‌تواند از بین چندین هدف، ارزشمندترین را انتخاب و به سمتش برود. سیستم پردازش اطلاعات و نرم افزار طرح ماموریت نیز بروز شدند. همچنین به سیستم پیوند داده (دیتا لینک) مجهز شد که به کمک آن می‌توان موشک را حتی بدون هدف‌گیری شلیک کرد و دیگر نیروهای خودی نظیر پهپاد، اطلاعات یک هدف را برایش فرستاده تا سمت آن رفته یا هدف را تغییر دهد و به سوی دیگری برود.

برای مقابله با سامانه‌های جنگ الکترونیک جدید، مقاومت اجزای الکترونیکی آن خصوصا رادار در برابر اخلالگری افزایش یافت. این مدل رادار کاملا جدید با هدف یابی دقیق‌تری دارد و می‌تواند کوچکترین تفاوت سرعت اهداف را نیز بدست آورد. 2 مدل AM39 و SM39 در سال 2007 ارتقا یافتند که شامل ارتقا کامپیوتر رادار به نمونه دیجیتال و افزایش 10 درصدی برد کشف نسبت به MM38 بود. همچنین قرار است به زودی با دریافت رادار مدل MM40 بلاک 3C بروزرسانی شوند.

نسخه بلاک 3C از سال 2021 وارد خدمت شد و نیروی دریایی فرانسه تاکنون 55 تیر از آن را تحویل گرفته است. تا سال 2018 1260 تیر MM38، شمار 1100 تیر AM-39 و 140 تیر SM39، حدود 800 تیر MM40 بلاک 1 و 2 در کنار 400 تیر MM40 بلاک 3 از انواع اگزوسه تولید شد که به خدمت 38 کشور درآمد؛ البته 6 کشور منجمله بریتانیا دیگر آن را در خدمت ندارند. ایران نیز از دارندگان AM39 است که همراه جنگنده‌های پناهنده عراقی در جنگ خلیج فارس به کشورمان آمد.

موشک‌های اگزوسه برای انجام عملیات در هر شرایط آب و هوایی (حتی شرایط بد جوی و دریای متلاطم) و همچنین هر ساعت از روز ساخته شده‌ و می‌توانند با هر هدف ثابت و متحرک در دریا و در نمونه‌های جدیدتر در خشکی نیز درگیر شود. قابلیت‌های موشک در هر نسل نسبت به قبل بروز شده و توانمندی‌های آن نیز افزایش یافته است. این موشک فرانسوی بیش از هر موشک ضد کشتی دیگری کاربر داشته و رقیب مستقیم هارپون (Harpoon) آمریکایی محسوب می‌شود.

ماکتی از موشک ضد کشتی FC/ASW

در حال حاضر MBDA بریتانیا و فرانسه مشغول کار روی یک موشک کروز و ضد کشتی جدید به نام FC/ASW هستند که بر اساس طرح موشک پنهانکار با سرعت هایپرسونیک CVS401 پرسیوس (Perseus) است. این موشک جدید قرار است جایگزین موشک کروز فروصوت استورم شادو (Storm Shadow) و موشک‌های ضدکشتی اگزوسه و هارپون در ارتش بریتانیا و فرانسه شود. این موشک رادارگریز جدید از موتور رم جت (یا اسکرم جت) بهره برده و بیش از 5 ماخ سرعت دارد.

در این موشک جدید سعی شده تا با بهره گیری از سرعت بالا و پنهانکاری، از سد پدافند گذر کرده و توان تخریب آن ناشی از انرژی جنبشی بسیار زیاد و همچنین سرجنگی انفجاری به وزن حداقل 350 کیلوگرم است. البته موشک جدید به تازگی وارد فاز توسعه شده و حداقل تا یک دهه دیگر اگزوسه همچنان سلاح ضدکشتی اصلی فرانسه و دیگر دارندگان آن برای شلیک از هوا، خشکی، روی سطح و زیر آب است. البته اگزوسه موشکی است که پیشتر مهلک بودنش را اثبات کرده است.

تصویری از مراحل شلیک MM40 بلاک 3؛ همانطور که در تصویر مشخص است، پرتابگر کمکی پس از رسیدن به سرعت و ارتفاع لازم جدا می‌شود

و اما سامانه دفاع ساحلی که فرانسه احتمال ارسال آن به اوکراین را مطرح کرد بر اساس موشک MM40 بلاک 2 ساخته شد؛ البته فرانسه از 2020 بروزرسانی آن‌ها به موشک MM40 بلاک 3 را آغاز نمود. هر آتشبار این سامانه شامل 1 خودروی فرماندهی،‌ 1 خودروی حامل سنسور الکترواپتیکال، رادار و 2 خودروی پرتابگر است که هر کدام 4 موشک آماده به شلیک دارند. این مجموعه می‌تواند اطلاعات هدف را علاوه بر سنسورهای خود، از دیگر نیروهای خودی نظیر پهپاد نیز بدست آورد.

در صورت تایید ارسال اگزوسه به اوکراین، این که نسخه MM40 بلاک 2 یا 3 به دست آن‌ها می‌رسد نامشخص است. پاریس پیشتر موشک ضد تانک میلان و 12 هویتزر خودکشش سزار به اوکراین داد و قصد ارسال 6 دستگاه دیگر و همچنین نفربرهای VAB را نیز دارد. سزار از برترین و پیشرفته‌ترین هویتزرهای موجود در جهان بوده و ارسال آن جدیت فرانسه برای مقابله با روسیه را اثبات کرد. درباره موشک ضد کشتی نیز بعید نیست نسخه بلاک 3 با برد 200 کیلومتر را ارسال کنند.

تهیه شده توسطرضا موسوی؛ نویسنده بخش دفاعی گجت نیوز