سیر تکامل غم انگیز ارزهای دیجیتال

در این بخش با مروری بر سلسله ناکامی‌ها و بحران‌های یک سال اخیر بازار کریپتو، سیر تکامل غم‌انگیز ارزهای دیجیتال را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

بازار ارزهای دیجیتال در حال حاضر به بحرانی بزرگ دچار هستند که بسیاری آن‌را به «زمستان کریپتو» تشبیه کرده‌اند. با کاهش شدید ارزش توکن‌های پیشرو از سقف تاریخی خود در سال 2021، باور، امید و اعتماد عمومی نیز نسبت به آنها در حال ریزش است. از روزهای خوش‌بینی معامله‌گران رمزارزها که ادعا می‌کردند پس از گذشت یک یا دو سال می‌توان در این بازار به سودهای نجومی رسید و افراد مشهور و اینفلوئنسرهایی که با دریافت پول، به تبلیغ پروژه‌های کریپتو می‌پرداختند، مدت چندانی نمی‌گذرد.

با این حال، ایام سودهای بادآورده به پایان رسیده و جای خود را به انبوهی از اختلافات حقوقی، پروژه‌های درهم شکسته و سرمایه‌گذاران متضرر داده است. اما چه شد که بازار کریپتو به یکباره از عرش به فرش رسید و سیر تکامل غم‌انگیز ارزهای دیجیتال چگونه شکل گرفت؟ امروزه برای کسی تعجب‌آور نیست که بازاری بدون تنظیمات و چارچوب‌های قانونی، با میلیاردها دلار سراریز شده در آن، یک هدف عالی برای کلاهبرداران است و با بزرگ‌تر شدن فضای کریپتو، فساد نیز افزایش یافت.

سرمایه‌گذاران در ماه‌های اخیر در اثر سقوط چندین شرکت رمزنگاری پرمخاطب، متحمل ضررهای هنگفت شدند و در حالی‌که هم‌چنان امید دارند توکن‌هایشان پس از ریزش‌های سنگین اخیر، خود را دوباره بازیابند، نظاره‌گر نابودی سرمایه خود هستند. در این میان، حتی گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر آغاز «عصر یخبندان» کریپتو نیز وجود دارد و برخی از تحلیل‌گران ادعا کرده‌اند که سال‌ها طول خواهد کشید تا رمزارزها دوباره بتوانند به سقف تاریخی قیمت خود نزدیک شوند.

این خبر مطمئنا برای سرمایه‌گذاران خردی که در اوج قیمتی ارزهای دیجیتال خریداری کرده‌اند، دلگرم‌کننده نیست و اکنون سوال بزرگ این است که آیا سیر تکامل ارزهای دیجیتال در بدترین نقطه متوقف شده یا اینکه بازار می‌تواند به موقعیتی پایدارتر از وضع آشفته فعلی خود بازگردد؟

مروری بر سیر تکامل غم‌انگیز ارزهای دیجیتال

سرآغاز ارزهای دیجیتال

ایده آغازین ارزهای دیجیتال، برخلاف باور عمومی چندان جدید نیست. به گزارش فوربس، این طرح برای اولین بار در اواخر دهه نود میلادی مطرح شد. با این حال، مدت‌ها طول کشید تا سرانجام در سال 2009 فردی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو، اولین ارز دیجیتال کاربردی به نام بیت‌کوین را راه‌اندازی کرد. یک سال بعد، 10 هزار بیت‌کوین با دو پیتزا معامله شد و برای اولین بار یک توکن دیجیتال ارزشی معاملاتی را به‌دست آورد.

قیمت BTC در سال‌های بعد سیر صعودی داشت و در سال 2013 برای مدتی کوتاه به 1000 دلار رسید. با این وجود، پس از آن شاهد ریزش آن تا محدوده 300 دلار بودیم. در واقع، نوسانات شدید قیمت رمزارزها برای «هدلرها» (اصطلاحی رایج برای سرمایه‌گذاران بلندمدت کریپتو) اتفاق چندان جدیدی نیست.

در همین سال‌های آغازین بود که اکوسیستم نوظهور بیت‌کوین، اولین فروپاشی بزرگ مبادلاتی خود را تجربه کرد. صرافی مشهور آن روزها که Mt. Gox نام داشت، برداشت رمزارزها را به ناگهان متوقف کرد و در سال 2014 ناپدید شد. در نتیجه حدود 850 هزار بیت‌کوین همراه آن ناپدید شدند. در آن زمان، فوربس گزارش داد که ارزش این کوین‌ها در حدود 450 میلیون دلار برآورد شده که با احتساب نرخ فعلی بیت‌کوین، به 13 میلیارد دلار می‌رسد.

مورد عجیب QuadrigaCX

دیگر مورد ناپدید شدن یک صرافی بزرگ در سال 2018 رخ داد، آن هم در برهه‌ای که جرالد کاتن، مدیرعامل شرکت QuadrigaCX که در کانادا مستقر بود، ظاهر در سفری به هند درگذشت. کاتن صرافی را به صورت یک نفره اداره می‌کرد و تمام حساب‌های شرکت و سپرده‌های مشتریان را تحت کنترل داشت. در هفته‌های منتهی به سفر او به هند، برخی از کاربران Quadriga شکایت‌هایی از این بابت داشتند که نمی‌توانند به وجود خود دسترسی داشته باشند و مجبورند هفته‌ها یا ماه‌ها برای دریافت پول خود منتظر بمانند.

پس از مرگ کاتن، انتظار می‌رفت که گزینه‌ای برای باز کردن قفل حساب‌ها وجود داشته باشد، اما چنین چیزی هرگز اتفاق نیفتاد. به نظر می‌رسد که حدود 190 میلیون دلار از دارایی مشتریان، بدون هیچ راهی برای دسترسی قفل و بلااستفاده مانده است. با این حال، زمانی‌که روزنامه‌نگاران و سرمایه‌گذاران تحقیقات خود را در مورد این اتفاق آغاز کردند، زوایای پنهان دیگری افشا شد.

کیف پول‌های سردی که قرار بود حاوی وجوه مشتریان باشند، در واقع تقریبا خالی شده بودند و تنها بخش کوچکی از سپرده‌های اولیه باقی مانده بود. کاتن حساب‌هایی جعلی در پلتفرم Quadriga راه‌اندازی کرده بود و از آنها برای جبران ضررهای تجاری هنگفتی استفاده کرده بود که طبق گفته کمیسیون اوراق بهادار انتاریو، ارزش آن به 115 میلیون دلار می‌رسید. بنابراین، درست در برهه‌ای که کلاهبرداری کاتن در حال افشا بود، او در بیمارستانی در خارج از کشور به کام مرگ نشست. در این میان، شایعاتی مبنی بر مرگ جعلی او برای تغییر هویت و فرار از اتهامات وارده، مطرح شد، اما تحقیقات در این راستا تاکنون بی‌نتیجه بوده است.

سیر تکامل ارزهای دیجیتال، تله‌ای به نام پامپ و دامپ

هم‌چنین تعداد زیادی از کلاهبرداران در فضای کریپتو وجود دارند که از یک حقه رایج به نام «پامپ و دامپ» برای کلاهبرداری از سرمایه‌گذاران استفاده می‌کنند. این مشکل از روزهای اولیه این بازار، گریبانگیر ارزهای دیجیتال بوده و در اصل، یک طرح نسبتا ساده است. این اصطلاح در واقع طرحی برای دستکاری قیمت سهام یا اوراق بهادار است که از طریق تهییج و تشویق کاذب و جعلی سرمایه‌گذاران به خرید ایجاد می‌شود.

در فضای ارزهای دیجیتال، این حقه‌ شکل‌های مختلفی دارد که یکی از روش‌های رایج، پرداخت پول به افراد مشهور برای تبلیغ یک کوین به خصوص است. افزایش تقاضا باعث ایجاد یک موج صعودی در قیمت رمزارز می‌شود و کلاهبرداران هم‌زمان با این افزایش، ذخایر خود را به سرمایه‌گذاران جدید می‌فروشند و پس از سقوط، آنها را با ضررهای هنگفت تنها می‌گذارند.

این طرح در نوع خود غیرقانونی است و چندین چهره سرشناس به دلیل تبلیغ آنها جریمه شده‌اند. کیم کارداشیان از مشهورترین چهره‌هایی است که پس از تبلیغ توکنی به نام EthereumMax که بیش از 97 درصد ارزش خود را از دست داد، به پرداخت جریمه 1.26 میلیون دلاری محکوم شد. علاوه بر استفاده از چهره‌های مشهور و اینفلوئنسرها برای تبلیغ توکن‌ها، کلاهبرداران هم‌چنین از گروه‌هایی در دیسکورد یا تلگرام نیز برای سازماندهی استراتژی پامپ و دامپ خود استفاده می‌کنند.

در این روش، ادمین کانال، اعضای گروه خود را برای خرید یک رمزارز خاص تشویق می‌کند تا از این طریق بتوانند موجب افزایش قیمت شوند و پس از آنکه خبر به بیرون درز کرد و سرمایه‌گذاران وارد معامله شدند، کوین متورم و حبابی را بفروشند و سودهای کلانی به جیب بزنند.

استفاده از کریپتو در جرایم سازمان‌یافته

یکی از دلایلی که کلاهبرداران و مدیران‌عامل متقلب کریپتو با خیال آسوده‌تری اقدام به کلاهبرداری می‌کنند، سطح پایینی از حریم خصوصی است که بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال به طور کلی ارائه می‌دهند. ناشناس بودن هویت افراد در این شبکه، باعث شده تا گروه‌های بزرگی مانند کارتل‌های مواد مخدر که در جنایت‌های سازمان‌یافته دست دارند از آن استقبال کنند.

به گزارش رویترز، کارتل‌ها در مکزیک و کلمبیا به طور فزاینده‌ای به ارزهای رمزنگاری شده به‌ منظور پولشویی روی آورده‌اند، زیرا فقدان مقررات در این فضا، آن‌را به گزینه‌ای آسان‌ و غیرقابل رصد در مقایسه با تبدیل به پول نقد تبدیل می‌کند. به گفته رویترز، این باندها ابتدا کار خود را با پولشویی مقادیر اندک از طریق صرافی‌های رمزارز آغاز کردند اما در طول سیر تکامل رمزارزها و سال‌های اخیر، این فعالیت‌ها به حدی گسترش یافت که یک کارتل کلمبیایی که در حال پردازش میلیون‌ها دلار پول از طریق بلاک‌چین بود، به دام قانون افتاد و دستگیر شد.

یوروپل نیز در گزارش خود توضیح داده که چگونه مجرمان از ارزهای دیجیتال برای خریدهای غیرقانونی استفاده می‌کنند، به‌طوری که اکنون اکثر تصاویر سوءاستفاده جنسی از کودکان به صورت رمزنگاری خرید و فروش می‌شوند. عواید حاصل از این معاملات سپس از طریق صرافی‌های بدون مجوز شسته می‌شود و مجرمان ارز را از طریق یک رشته کیف پول عبور می‌دهند تا غیرقابل ردیابی شوند. ناشناس بودن به عنوان یکی از مزایای بازار ارزهای دیجیتال از همان روزهای ابتدایی مطرح شده بود، اما با افزایش محبوبیت کریپتو در میان مجرمان، معایب عدم تشخیص هویت کاربران بیش از پیش قابل توجه است.

آزمایش شکست خورده بیت‌کوین در السالوادور

یکی دیگر از مزایای کلیدی که علاقه‌مندان به ارزهای دیجیتال به دنبال ترویج آن هستند، استفاده از بیت‌کوین به عنوان جایگزینی برای ارزهای محلی است. از آنجاکه رمزارزها توسط یک نهاد واحد تنظیم نمی‌شوند، نمونه‌هایی مانند BTC به کاربران، ارزی جهانی را ارائه می‌دهد که حتی در صورت فروپاشی اقتصاد یک کشور، ارزش خود را حفظ می‌کند. اما مشکل بزرگ اینجاست که از زمانی که السالوادور بیت‌کوین را به عنوان یک ارز قانونی در سپتامبر 2021 پذیرفت، این توکن حدود 60 درصد از ارزش خود را از دست داده و با نرخ پذیرش بسیار پایینی مواجه شده است.

در اختیار داشتن ارزی که مستقل از یک عوامل ملی ارزش‌گذاری می‌شود، بسیار خوب است، اما آن ارز باید در حدی پایدار باشد تا بتواند به آن اطمینان کرد. بیت کوین، به زبان ساده، چنین کارکردی ندارد و دستکم در طول سال اول آزمایش در السالوادور چنین عملکردی نداشت.

این کشور که در آمریکای مرکزی قرار دارد، اکنون با چشم‌انداز بازپرداخت وام‌هایی که برای پیاده‌سازی زیرساخت‌های بیت‌کوین گرفته بود، مواجه است. به‌طور هم‌زمان، نرخ‌های استفاده از «کیف پول چیوو» که توسط دولت السالوادور طراحی شده و حاوی پاداش 30 دلاری هنگام ثبت‌نام بود، توسط ساکنان کاهش یافته است. باید دید که آیا پذیرش کریپتو در درازمدت برای السالوادور نتیجه خواهد داد یا خیر، اما حداقل در شرایط فعلی، این طرح با آنچه بزرگترین مبلغان بیت‌کوین تصور می‌کردند، بسیار فاصله دارد.

ضررهای سرمایه‌گذاران خرد

این تنها ساکنان السالوادور نبودند که با سقوط بازار کریپتو در اوایل سال 2022، متحمل ضررهای سنگین شدند. بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد و مبتدی که در بحبوحه خوش‌بینی و هیجانات ناشی از رشد ارزهای دیجیتال در سال 2021 وارد این بازار شدند نیز بخش بزرگی از سرمایه‌های خود شامل پس‌انداز زندگی خود را از دست دادند. آنها به واسطه پیامدهای ناشی از این زیان‌ها، دیگر تمایلی برای ورود دوباره به بازار کریپتو ندارند، حتی اگر دوباره یک روند صعودی آغاز شود.

برخی تحلیل‌گران بر این باور هستند که فراز و فرودهایی که در سال 2021 و اوایل سال 2022 مشاهده شد، هرگز تکرار نخواهد شد و سرنوشتی مانند حباب اقتصادی دات-کام که در سال 2000 منفجر شد، گریبان ارزهای دیجیتال را نیز گرفته است. دیوید جرارد، نویسنده کتاب حمله بلاک‌چین 50 فوتی در مصاحبه با گاردین گفت:

مطمئنم کریپتو دوباره بازاری حبابی خواهد شد. البته این احتمال در صورتی به وقوع می‌پیوندد که تقاضای بالایی برای خرید قیمت‌های حبابی وجود داشته باشد، در غیر این صورت، ممکن است به اوج حباب قبلی خود نرسد. حباب قبلی بازار کریپتو در بین سال‌های 2021 تا 2022، یادآور حباب دات‌-کام بود که 20 سال پیش رخ داده بود و تقریبا تمامی مصرف‌کنندگان را تحت‌تاثیر قرار داد.

سقوط پروژه ترا و رمزارز لونا

درست در برهه‌ای که عوامل مختلفی در سقوط ارزش بازار ارزهای دیجیتال دست به دست هم می‌دادند، فروپاشی اکوسیستم ترا/لونا (Terra/Luna)، موج جدیدی از شوک و ناباوری را در فضای کریپتو ایجاد کرد. ترا یک استیبل‌کوین الگوریتمی محسوب می‌شد که برای حفظ ارزشی ثابت و برابر با 1 دلار طراحی شده بود و برای انجام این کار، به توکن همراه خود به نام لونا متکی بود.

پس از یک دوره انحراف و کاهش قیمت استیبل‌کوین ترا به زیر 1 دلار، در آغاز می 2022، ارز دیجیتال لونا به یک‌باره تقریبا 99 درصد از ارزش خود را در بازه 12 تا 14 می از دست داد و سقوطی تاریخی را تجربه کرد. این اتفاق باعث شد تا ترا نیز به طور قابل توجهی افت کند و دو کوان، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت را مجبور کرد تا بلاک‌چین را به دلیل وجود خطرات بالقوه متوقف کند.

تنها چند روز بعد از این فاجعه، دو کوان اعتراف کرد که هیچ راهی برای نجات توکن‌ها وجود ندارد، زیرا ذخایر اضطراری BTC بنیاد لونا در تلاش برای حفظ ثبات این ارز دیجیتال فروخته شده بود. مجموع ضرر سرمایه‌گذاران از فروپاشی این اکوسیستم، در حدود 42 میلیارد دلار تخمین زده شد و تحقیقاتی نیز از سوی پلیس کره جنوبی به جریان افتاد تا مشخص شود که آیا اقدامات مدیرعامل ترا مجرمانه بوده است یا خیر. با اینکه قرار بود استیبل کوین‌ها یکی از امن‌ترین مکان‌ها برای ذخیره ارزش در فضای کریپتو باشند، اما شکست پروژه ترا ثابت کرد که حتی بزرگ‌ترین و به ظاهر امن‌ترین پروژه‌ها نیز در معرض سقوطی مرگ‌بار و فوری قرار دارند.

سیر تکامل ارزهای دیجیتال، این بار ورشکستگی صرافی FTX 

اثباتی دیگر برای آنکه ظاهرا هیچ پروژه‌ای از سقوط در امان نیست، ورشکستگی مفتضحانه FTX، به عنوان دومین صرافی بزرگ ارزهای دیجیتال بود. شکست FTX و مدیرعامل آن، سم بنکمن-فرید زخمی دیگر بر پیکر نیمه‌جان ارزهای دیجیتال برجای گذاشت. نکته عجیب آنکه، FTX در ماه‌های اخیر مسئول نجات چندین شرکت رمزارز متضرر دیگر بود، به طوری که بنکمن-فرید در ماه سپتامبر گفته بود:

مهم است که بتوانیم زمستان سرد رمزارز را پشت‌سر بگذاریم.

با این حال، پس از انتشار گزارش‌هایی مبنی بر اینکه شرکت تابعه FTX به نام Almenda Research از وجوه مشتریان صرافی برای معاملات خود استفاده می‌کند، بنکمن-فرید خود به عنوان یکی از عوامل مخرب کریپتو مطرح شد. این گزارش‌ها باعث شد تا بسیاری از سرمایه‌گذاران پول خود را از این صرافی بیرون بکشند که منجر به فرار بانکی یا همان‌طور که چانگ‌بنگ ژائو، مدیر اجرایی بایننس توصیف کرده، نقض نقدینگی قابل توجه شد.

با این حال، اکنون مشخص شده که مشکلات FTX تنها یک بحران مقطعی و کوتاه‌مدت نبوده، زیرا بررسی‌های بیشتر نشان دادند که ترازنامه‌های شرکت حاوی حفره‌ای چند میلیارد دلاری است. این مورد در نهایت منجر به ورشکستگی FTX و بنکمن-فرید شد و او که تا چند روز قبل از آن فاجعه، لقب «پادشاه کریپتو» را یدک می‌کشید، از سمت خود استعفا داد. هرج‌ومرج‌ها در FTX هم‌چنان ادامه یافت، تا جایی‌که اندکی پس از فروپاشی این صرافی، هکرها موفق شدند با حمله به آن، حدود 477 میلیون دلار از سرمایه اعضا را به سرقت ببرند.

ممانعت از تنظیم مقررات

در بحبوحه فروپاشی یک صرافی دیگر و در نتیجه ضرر میلیارد دلاری سرمایه‌گذاران خرد و کسب‌وکارها، به نظر می‌رسد که ورشکستگی FTX انگیزه جدیدی را برای تنظیم مقررات دولتی در بخش ارزهای دیجیتال ایجاد کند. در این میان، برخی از چهره‌های مطرح کریپتو از طرفداران نظارت بیشتر هستند، حتی بنکمن-فراید نیز طی سخنرانی سال 2021 خود در کنگره، از درخواست‌ها برای همکاری نزدیک با سازمان‌های دولتی استقبال کرد.

اما در صورت ایجاد این تغییرات، ارزهای دیجیتال تا چه حد برای بازار گسترده‌تر مفید و جذاب خواهند بود؟ اگر قوانینی سخت‌گیرانه برای ساخت سکه‌های دیجیتال به مانند ارزهای فیات تنظیم شوند، آیا آنها واقعا جایگزین جذابی برای ارزهای سنتی خواهند شد؟ علاوه بر این، یکی از ادعاهای بزرگی که پیش از این از سوی فعالان ارزهای دیجیتال مطرح شده بود، این است که سکه‌های دیجیتال می‌توانند به عنوان پوششی در برابر تورم عمل کنند. با این حال، عملکرد اخیر بازار ارزهای دیجیتال چنین نظریه‌ای را به طور کامل رد می‌کند.

در مجموع، از آنجاکه به نظر می‌رسد سکه‌های دیجیتال نیز به اندازه سایر اشکال سرمایه‌گذاری در مقابل شرایط کلی بازار مستعد هستند و در عین حال به طور قابل توجهی نیز ماهیتی پرریسک دارند، اینکه در وضعیت فعلی تا چه اندازه به سرمایه‌گذاران عادی ارزش ارائه خواهند کرد، قابل بحث است.

پس از سیر تکامل غم‌انگیز، آیا عمر ارزهای دیجیتال به پایان رسیده است؟

علی‌رغم تمام بحران‌های فعلی، پاسخ به اینکه آیا ارز دیجیتال مرده است یا خیر، به طور قطع «نه» خواهد بود. در این میان که بحث‌ها بر سر رشد دوباره بازار کریپتو جریان دارد، فناوری تشکیل‌دهنده این اکوسیستم‌ها هم‌چنان در حال پیشرفت هستند و موسسات سنتی مالی اکنون شروع به پیاده‌سازی مکانیزم‌های معاملات ارز دیجیتال در خدمات خود کرده‌اند.

اولین آزمایش‌های دلار دیجیتال نیز اخیرا آغاز شده است و 9 موسسه بزرگ در حال همکاری با بانک فدرال رزرو نیویورک هستند تا امکان‌سنجی جایگزینی مبتنی بر دفتر کل برای دلارهای سنتی را تعیین کنند. در حالی‌که ارزهای دیجیتال به شکل کنونی خود بیش از حد ناپایدار هستند و نمی‌توانند جابگزینی برای پول فیات باشند، اما از سوی دیگر، این بی‌ثباتی‌ نیروی محرکه اصلی در پذیرش آن به عنوان یک نوع دارایی در حال ظهور بوده است.

سیر تکامل پرسرعت ارزهای دیجیتال شاهد رشد و سقوط بازیگران بزرگ در عرض چند ماه بوده است. با این حال مانند حباب دات-کام، زمانی‌که هیاهو از بین برود و هیجانات نیز فروکش کنند، این احتمال وجود دارد که گروه جدیدی از شرکت‌های مسلط در این حوزه ظهور کنند. از آنجا، باید دید که چگونه ارزهای دیجیتال و فناوری بلاک‌چین به طور کلی به تکامل خود ادامه خواهند داد.