موشک LRAAM جدیدترین طرح موشک هوا به هوا از سوی بوئینگ است که برای جنگندههای فعلی و آینده آمریکا و متحدانش معرفی شد.
موشک هوا به هوا پرتابهای مجهز به موتور راکتی و جستجوگر در دماغه خود به منظور هدف یابی و پرواز به سوی آن به منظور نابودیاش است. هواگردهای بسیار بزرگ نظیر هواپیماهای سوخت رسان تا جنگندههای فوق العاده چابک کوچک و همچنین پهپادها و البته موشکهای کروز از جمله اهدافی هستند که توسط موشک هوا به هوا شکار میشوند. برخی موشکهای هوا به هوا قابلیت حمله به اهداف زمینی و سطحی را نیز دارند.
آلمان نازی خواستگاه موشک هوا به هوا است. دانشمندان این کشور در بحبوحه جنگ جهانی دوم به دنبال راهکاری بودند تا لوف وافه (نیروی هوایی آلمان) بتواند برتری خود نسبت به دشمنانش را حفظ و آنها را از فاصلهای خارج از برد توپ و تیربارها هدف قرار دهد. نتیجه آن تولد موشک Ruhrstahl X-4 بود که هیچ گاه مجال عملیاتی شدن را نیافت. البته علاوه بر آلمان نازی دیگر کشورهای درگیر جنگ شامل بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و ژاپن نیز روی موشک هوا به هوا کار میکردند، با این حال آلمان پیش از دیگران به فناوری آن دست یافت.
در نتیجه جنگ جهانی دوم آمریکا توان صنعتی و نظامی خود را به شدت تقویت کرد و پس از تسلیم شدن ژاپن، دیگر ابرقدرتهای قدیمی نظیر انگلستان و فرانسه توانی برای عرض اندام نداشته و آمریکا که به شدت قدرتمند شده بود به عنوان ابرقدرت جهان مدرن ظهور کرد.
این کشور که پس از پایان جنگ جهانی دوم با حریفی به نام اتحاد جماهیر شوروی مقابله میکرد، همواره مشغول نبرد در جبهههای مختلف با سرخها بود. 5 سال پس از پایان جنگ جهانی دوم شعلههای نبرد این بار در شبه جزیره کره زبانه کشید. بلافاصله پس از پایان جنگ کره باتلاق ویتنام دهن باز و به مدت 20 سال آمریکا را مشغول کرد.
دو دهه جنگ ویتنام سراسر نوآوری نظامی بود. آمریکا در این سالها به فناوریهای متفاوتی نظیر جنگ الکترونیک، موشک ضد رادار، هلیکوپتر تهاجمی و صدها سلاح و تاکتیک نوین دست یافت که موشک هوا به هوا امروزی نیز یکی از آنها بود. نخستین موشک هوا به هوای عملیاتی شده در دنیا AIM-4 فالکون – Falcon نام داشت که موفقت چندانی کسب نکرد. در پی ناکارآمدی آن آمریکا موشک هوا به هوای جدیدی موسوم به AIM-9 سایدوایندر – Sidewinder را برای جنگندههایش عملیاتی نمود که خارق العاده عمل کرد. 2 سال بعد نیز موشک هدایت راداری نیمه فعال AIM-7 اسپارو – Sparrow را وارد خدمت نمود.
سایدوایندر در سال 1958 هنگام نبرد تایوان و چین به دست چینیها افتاد و چین نیز آن را تحویل شوروی داد. مسکو نیز با مهندسی معکوس آن به فناوری ساخت موشک هوا به هوا دست یافت. بدست آوردن سایدوایندر برای روسها آنقدر مهم بود که یکی از مهندسان ارشد صنعت موشکسازی شوروی آن را به دانشگاهی تشبیه کرد که صفر تا صد ساخت یک موشک هوا به هوا را به روسها آموزش داد. پس از این شوروی نیز به جمع آمریکا، فرانسه و انگلیس که پیشتر خود به موشک هوا به هوا رسیده بودند ملحق شد.
شوروی فناوری ساخت چنین موشکهایی را به چین نیز انتقال داد و بدین ترتیب چین نیز با کپی کردن موشکهای روسی وارد باشگاه سازندگان موشک هوا به هوا شد. اسرائیل نیز موشک هوا به هوای خود را در سال 1959 توسعه داد و دیگر کشورها نظیر آلمان، ایتالیا، برزیل، ژاپن، هند، تایوان و آفریقای جنوبی کم کم به فناوری آن دست یافتند.
امروزه موشکهای هوا به هوای متنوعی در سراسر جهان مشغول خدمت هستند. این موشکها در نمونههای کوتاه برد از نوع هدایت آشیانه یابی و تصویر سازی فروسرخ و در نمونههای دوربرد و فرای میدان دید نیز از نوع هدایت راداری فعال هستند. پیشتر موشکهای هدایت راداری نیمه فعال نیز در خدمت بودند که امروزه دیگر در غرب منسوخ شدهاند، با این حال روسها به دلیل مشکلات مالی همچنان از آنها استفاده میکنند. چینیها نیز به دلیل ضعف فناوری همچنان کاربر موشکهای نیمه فعال هستند.
در حال حاضر آمریکا دو نوع موشک هوا به هوا شامل AIM-9X سایدوایندر و AIM-120 آمرام – AMRAAM را در خدمت دارد که به ترتیب هدایت تصویرساز فروسرخ و راداری فعال دارند. هر دو موشک بردی فرای میدان دید دارند که در آمرام مدل AIM-120D به 200 کیلومتر میرسد. با وجود اینکه آمرام موشکی بسیار موفق و مدرن است، صنایع موشکی این کشور مشغول کار روی موشکهای جدیدی هستند تا در نبردهای هوایی آینده از آنها استفاده کنند. AIM-260 JATM و LRAAM دو طرح موشک هوا به هوای جدید هستند که توسط دو کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی آمریکایی لاکهید مارتین – Lockheed Martin و بوئینگ – Boeing در حال توسعه میباشند.
موشک LRAAM که اخیرا ماکتی در ابعاد یک دوم از آن در مجمع سالانه اتحادیه نیروی هوایی آمریکا به نمایش در آمد، توسط بخش تحقیقاتی محرمانه و فوق پیشرفته بوئینگ موسوم به فانتوم ورکس – Phantom Works در حال توسعه است. اطلاعات چندانی از این موشک در دست نیست، اما میدانیم پیشران چند پالسی آن ترکیبی از موتور راکتی سوخت جامد دو مرحلهای و یک موتور هوا تنفس (رم جت یا اسکرم جت) است. این ترکیب به موشک برد بالا در کنار سرعت هایپرسونیک و چابکی بالایی میدهد و امکان فرار از آن را تقریبا غیرممکن میکند. این موشک جدید توسط جنگندههای نسل 4 و 5 فعلی و جنگندههای نسل 6 آینده حمل و شلیک میشوند.
بر خلاف موشکهای مدرن فعلی که همگی موتور راکتی تک مرحلهای دارند، موتور راکتی موشک LRAAM دو مرحلهای است که سبب افزایش انرژی جنبشی، چابکی برد و سرعت میشود. پس از آن که سوخت مرحله اول تمام شد بخش مربوطه از موشک جدا میشود که کاهش وزن موشک را به همراه خواهد داشت. این قابلیت به موشک این امکان را میدهد تا ضمن هدف قرار دادن هواپیماهای آواکس و سوخت رسان از فاصله بسیار دور، حتی جنگندههای بسیار چابک را نیز در برد بسیار بالا هدف قرار دهد. زیرا بر خلاف موشکهای تک مرحلهای که انرژی جنبشی آنها با گذشت زمان کاهش مییابد، موشک LRAAM انرژی جنبشی خود را حفظ کرده و حتی افزایش میدهد.
برای کاهش وزن موشک و افزایش ظرفیت سوخت قابل حمل، خبری از سرجنگی انفجاری در آن نیست. بلکه موشک به سرجنگی انرژی جنبشی موسوم به «بزن – بکش» مسلح است که خود را به هدف کوبیده و با انرژی جنبشی بالایش آن را تخریب میکند. این سرجنگی که در گام پایانی حمله از هدایت راداری فعال بهره میبرد، در فاز پایانی از موشک جدا شده تا وزن آن کم و انرژی جنبشیاش بالا باشد. این عمل همچنین سبب کاسته شدن از نیروی منفی درگ (کشش) میشود.
بیش از این اطلاعاتی از موشک LRAAM در دست نیست. به گفته بوئینگ و نیروی هوایی آمریکا LRAAM رقیبی برای AIM-260 JATM نخواهد بود، بلکه این دو موشک به عنوان مکمل یک دیگر وارد خدمت خواهند شد. انتظار میرود این موشک جدید بوئینگ جایگزین آمرام و احتمالا حتی سایدوایندر شود. با این حال جایگزینی سایدوایندر توسط آن قطعی نیست، چرا که دو موشک روش هدایتی و نقشی متفاوت دارند و کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی ریتیان – Raytheon که بزرگترین سازنده موشک در دنیا محسوب میشود همچنان مشغول توسعه آن و کار روی نمونههای جدیدتر از خانواده AIM-9X است.
موشک LRAAM رقیبی برای PL-15 و PL-21 چینی و همچنین R-37M روسی است. با توجه به اطلاعات اولیه اندکی که از این موشک منتشر شده میتوان انتظار داشت رقبای شرقی خود را پشت سر گذاشته و تهدیدی جدید برای نیروی هوایی روسیه و چین باشد.