پدیده مونولیت چه معنا و اهمیتی برای ما انسان‌ها دارد؟

بحث ظاهر و ناپدید شدن ستون‌های مرموز فلزی در سراسر دنیا اخیرا با اصطلاح پدیده مونولیت مورد توجه قرار گرفته و در ادامه اهمیت این ماجرا را از ابعاد مختلف بررسی خواهیم کرد.

پدیده مونولیت یکی از ماجراهای جنجالی بود که در سال گذشته میلادی، سر و صدای زیادی به پا کرد. ستون‌های فلزی مرموز و ناشناخته‌ای که هرچند وقت یک بار در گوشه‌ای از جهان پیدا می‌شدند و پس از چند روز به طرز عجیبی دیگر اثری از آن‌ها باقی نمی‌ماند. در ادامه با ما همراه باشید تا اهمیت این ماجرا را بررسی کنیم.

سالی که گذشت علاوه بر بحران مرگبار پاندمی کووید 19، شامل ماجراها و اخبار کوچک و بزرگ مختلفی بود که هرکدام به نوبه خود توجه مخاطبان را جلب کردند. یکی از این ماجراها از صحرایی در ایالت یوتای آمریکا شروع شد و تا به امروز هم ادامه دارد.

در تاریخ 18 نوامبر 2020 بود که گروهی از دانشمندان محلی در منطقه رد راک (Red Rock) جنوب شرقی ایالت یوتا، سوار بر هلیکوپتر مشغول سرشماری گوسفندان وحشی منطقه بودند. در حین سرشماری ستون فلزی مرموزی با ارتفاع تقریبی 3 متر و دارای سه وجه صاف توجه این دانشمندان را به خود جلب کرد و پس از پیاده شدن محققان برای بررسی سازه، ماجرای پدیده مونولیت آغاز شد.

شروع پدیده مونولیت

حدودا 9 روز پس از این اتفاق و شروع جنجال‌های مربوط به آن، ستون فلزی یوتا ناپدید شد و تنها یک صفحه فلزی مثلثی شکل که در زیر آن قرار داده شده بود، از این مونولیت به جا ماند.

ویدیو بالا اولین تصاویری بود که از مونولیت یوتا منتشر شد. پس از ناپدید شدن این ستون، در یک ویدیو اینستاگرامی ادعا شد که چهار مرد از ساکنان منطقه برای جلوگیری از سرازیر شدن سیل علاقه‌مندان برای مشاهده این مونولیت، ستون را از رد راک جابه‌جا کرده‌اند. با این حال کاربران وب‌سایت ردیت می‌گویند که به احتمال قوی از سال 2016 تاکنون این ستون در محل مورد نظر قرار داشته و وجود آن تنها به تازگی توجه دانشمندان و عموم مردم را به خود جلب کرده است.

در ادامه بحث پدیده مونولیت سال 2020، ستون‌های فلزی مختلفی در گوشه گوشه جهان ظاهر شدند؛ از همان ابتدای ماجرا مخاطبان این اتفاق را به سکانس اول فیلم «۲۰۰۱: ادیسه فضایی» (2001: A Space Odyssey) ساخته استنلی کوبریک تشبیه کردند.

همان روزی که مونولیت یوتا ناپدید شد، از کشور رومانی خبر رسید که دومین ستون فلزی مرموز این ماجرا، با مشخصاتی شبیه به ستون یوتا پیدا شده است. کشف این مونولیت در 27 نوامبر ماجرا را داغ‌تر کرد و به نوعی جرقه جریانی را زد که تاکنون باعث ظاهر شدن تعداد بسیار زیادی از این سازه‌های مثلثی و بلند در سراسر دنیا و حتی کشور ما ایران شده است.

مونولیت‌ها در سراسر جهان

موضوع ردگیری مونولیت‌ها هم از مدتی پیش داغ شده و در یکی از دقیق‌ترین آمارگیری‌های اخیر اعلام شده که تا تاریخ 20 دسامبر گذشته تعداد 87 ستون فلزی مرموز در قاره‌های مختلف سیاره پیدا شده‌اند. البته به صورت کلی گفته شده که اکثر یا حتی تمامی سازه‌هایی که بعد از ستون یوتا ظاهر شدند، نوعی کپی‌برداری از اولین سازه پدیده مونولیت بودند. در برخی موارد هم عده‌ای از سازندگان پس از قرار دادن سازه خود در محل مورد نظر، رسما مسئولیت ساخت تعدادی از مونولیت‌ها را به گردن گرفتند.

در عین حال تعدادی از خبرنگاران موضوع ارتباط ماجرا با کمپین‌های تبلیغاتی را مطرح کردند و گفته شده که شاید شرکت یا شخصی با اهداف تجاری، اولین ستون فلزی این ماجرا را در یوتا قرار داده باشد. البته برخی از مونولیت‌های ساخته شده از آن زمان تاکنون هم رسما به عنوان نوعی شوخی یا فعالیت تفریحی خبرساز شده‌اند که تصویر زیر مربوط به یکی از آن‌هاست. در این تصویر ستونی ساخته شده از شیرینی‌های زنجبیلی را می‌بینیم که با ارتفاع تقریبی دو متر، در سانفرانسیسکوی آمریکا قرار داده شده است:

این مونولیت زنجبیلی در زمان کریسمس ظاهر شد و سازندگان آن هم کاملا مشخص بودند. با این حال تا به امروز ماجرای اصلی پدیده مونولیت و بسیاری از ستون‌های مرموزی که در سراسر دنیا پدیدار شدند، همچنان مشخص نیست.

توجه مردم به پدیده مونولیت

اما چرا بحث ظاهر شدن ستون‌های فلزی مرموز تا این حد توجه عموم مردم جهان را به خود جلب کرد؟ گروهی از مخاطبان استرالیایی می‌گویند که پرداختن به این موضوع نوعی راه فرار از اخبار ناراحت کننده و غمگین سال 2020 بود. هنرمند الکس آپولونوف (Alex Apollonov) از استرالیا می‌گوید که برای کنار زدن این اخبار غمگین او و دوستانش افرادی را استخدام کردند تا در ملبورن استرالیا یک مونولیت قابل توجه را سرپا کنند.

از طرف دیگر شخصی به نام تراویس کنی (Travis Kenney) از آمریکا با الهام گرفت از فیلم ۲۰۰۱: ادیسه فضایی، ستونی را در منطقه آتاسکادرو (Atascadero) ایالت کالیفرنیا بنا کرد. کنی می‌گوید که در فیلم کوبریک، سه مونولیت اصلی وجود دارند و مطمئنا پس از پیدا شدن اولین ستون در یوتا، انتظار می‌رفت تا ستون‌های دوم و سوم هم ظاهر شوند. به همین خاطر کنی تصمیم گرفت که یکی از این سه ستون (تصویر بالا) را خود او بسازد. با این حال می‌توان با اطمینان گفت که پدیده مونولیت هیجان زیادی بین مخاطبان به وجود آورد و به نوعی ذهن ما را از اخبار نگران کننده سال میلادی گذشته منحرف کرد.

پدیده مونولیت ۲۰۰۱: ادیسه فضایی

فیلم ۲۰۰۱: ادیسه فضایی استنلی کوبریک که در تابستان 1968 منتشر شد، بسیار جلوتر از زمان خود بود. البته بسیاری از مخاطبان این اثر به یاد ماندنی را فراموش کرده بودند، اما پدیده مونولیت سال 2020 فیلم مورد نظر را مجددا به مرکز توجه ما برد و باعث شد تا از خود بپرسیم که سازه‌های فلزی اثر کوبریک دقیقا چه معنایی داشتند؟

البته اگر شما هم جزو کسانی هستید که تاکنون فیلم ۲۰۰۱: ادیسه فضایی را تماشا نکرده‌اند، باید گفت که در ادامه قسمت‌های مهمی از داستان و شباهت آن با ماجرای مونولیت‌های سال گذشته را بررسی می‌کنیم. در اثر کوبریک ستون‌های فلزی نقشی کلیدی در داستان دارند و اولین بار کاراکترهای فیلم در سال 2001، یک مونولیت را 13 متر زیر سطح ماه پیدا می‌کنند.

در فیلم این سازه با نام “TMA-1” شناخته می‌شود و نوعی میدان مغناطیسی خاص را در اطراف خود به وجود می‌آورد. وقتی فضانوردان فیلم قصد دارند تا با سازه عکسی بگیرند، نوعی صدای عجیب این شخصیت‌ها را از ستون مورد نظر دور می‌کند.

طبق ماجرای فیلم کوبریک، حدودا 4 میلیون سال پیش از کشف مونولیت ماه، موجودات فضایی نوعی آزمایش را روی سیاره زمین و منظومه‌های دیگر به راه انداخته بودند؛ به نظر می‌رسد که ستون فلزی نشان داده شده در اولین صحنه فیلم به میمون‌های منطقه کمک کرد تا سریع‌تر تکامل پیدا کنند و هوش آن‌ها به واسطه تاثیرات این مونولیت، به حالتی رسید که 4 میلیون سال بعد از سیاره زمین خارج شوند. کلیپ زیر اولین صحنه فیلم ۲۰۰۱: ادیسه فضایی بوده که ظاهر شدن اولین ستون فلزی داستان در محل زندگی میمون‌ها را نشان می‌دهد.

اولین مونولیت فیلم ۲۰۰۱: ادیسه فضایی

همان‌طور که می‌بینیم، صحنه‌های مختلف فیلم استنلی کوبریک شباهت جالبی به ماجرای پدیده مونولیت سال 2020 دارند؛ در ادامه داستان فیلم، تابیدن نور خورشید به مونولیت اول باعث شروع واکنش‌های زنجیره‌ای شد که پس از گذشت چند میلیون سال و با کشف ستون فلزی ماه، به موجودات فضایی پیغام داد که بشریت از سیاره خود خارج شده و هم‌اکنون آماده سفرهای بین سیاره‌ای و بین ستاره‌ای است.

در فیلم ۲۰۰۱: ادیسه فضایی مونولیت ماه پیغام خود را به یک مونولیت بزرگ‌تر که در اطراف سیاره مشتری گردش می‌کرد، ارسال می‌کند و از آنجا، پیغام‌های مرتبط با فرازمینی‌ها مخابره می‌شوند. پس از این بخش از داستان، سازمان‌های فضایی آمریکا و شوروی مجاب می‌شوند که فضانوردان خود را به اعماق فضا بفرستند و با استفاده از تکنولوژی مخصوصی، امکان چنین کاری فراهم می‌شود.

سپس، مونولیت‌های فیلم کوبریک دست به دست هم می‌دهند تا سیاره مشتری را به یک خورشید جدید تبدیل کرده و روی قمر اروپا اطراف این سیاره، نوع جدیدی از حیات را به وجود آورند. برای حفظ حیات قمر اروپا، مونولیت‌ها علیه انسان‌ها دست به کار می‌شوند و با شکل دادن ابرهایی عظیم، از تابیده شدن نور خورشید به زمین جلوگیری می‌کنند. در جواب به این اقدام مرگبار، نسل بشر نوعی ویروس را برای توقف عملکرد مونولیت‌ها می‌سازد؛ موضوعی که مخاطبان را به یاد پدیده مونولیت سال گذشته و موضوع گسترش ویروس ناشناخته کرونا می‌اندازد. ارتباطی جالب‌توجه و در عین حال عجیب که برخی تئوری‌های توطئه را به وجود آورده است.

تمامی این اتفاقات به چه معناست؟

با این تفاسیر، ستون‌های فلزی مرموزی که در سال 2020 ظاهر شدند چه معنایی می‌توانند داشته باشند؟ فیلم استنلی کوبریک بدون فراهم کردن پاسخ‌هایی مشخص به پایان می‌رسد و گفته شده که این کارگردان قصد داشت تا با اثر ۲۰۰۱: ادیسه فضایی بشریت را به فکر بیندازد.

پدیده مونولیت در این فیلم نوعی نقش خدا گونه دارد و کوبریک در مصاحبه‌ای گفته بود که سازندگان این ستون‌های مرموز به عنوان موجوداتی تشکیل شده از انرژی خالص، در مقابل انسان‌ها همانند خدا هستند؛ همان‌طور که شاید انسان از چشم موجودی به کوچکی مورچه، به شکل یک خدا دیده شود.

نکته جالب دیگر در فیلم کوبریک استفاده از مفهوم هوش مصنوعی (AI) در داستان بود که به گفته استفان ولفرم (Stephen Wolfram)، دانشمند علوم کامپیوتری، پیش‌بینی‌های جالبی را در مورد وضعیت کنونی بشر، در حدود نیم قرن پیش ارائه کرد. ولفرم با اشاره به بحث توسعه شگفت‌انگیز فناوری AI و همچنین روتین شدن سفرهای فضایی، می‌گوید که پیش‌بینی‌های فیلم ۲۰۰۱: ادیسه فضایی تا حدی به واقعیت تبدیل شده‌اند.

ولفرم معتقد است که ظاهر شدن پدیده مونولیت در اثر کوبریک به نوعی دید میمون‌های صحنه اول به جهان اطراف را تغییر داد و باعث شد تا این جانداران دنیا را از زاویه دیگری ببیند و شروع به تغییر دادن آن کنند. به همین شکل، گالیله در قرن‌های 16 و 17 میلادی با مشاهده زحل و قمرهایش به دید دیگری نسبت به جهان اطراف رسید و دستاوردهایی در دنیای فیزیک را به ما داد که پیشرفت‌های کنونی را ممکن کردند.

امید گرفتن از پدیده مونولیت

البته دیدگاه‌های مختلفی در مورد ستون‌های فلزی سال گذشته وجود دارد؛ خبرنگار جودی روزن (Jody Rosen) می‌گوید که مونولیت‌های 2020 همانند سنگ قبری برای سالی بودند که پر از اخبار ناگوار بود. از طرف دیگر می‌توان چنین سازه‌هایی را به عنوان نمادی از تنها شدن انسان‌ها به واسطه پاندمی اخیر در نظر گرفت. به گفته روزن، همان‌طور که به آینده و سال جدید میلادی نگاه می‌کنیم، می‌توان انتظار داشت که بشریت وارد عصر جدیدی از زندگی خواهد شد.

روزن با اشاره به فیلم کوبریک می‌گوید که انسان‌ها در ۲۰۰۱: ادیسه فضایی سرانجام به موجودات فرازمینی تبدیل می‌شوند و سال گذشته هم به نوعی بشر را به آدم فضایی‌هایی تبدیل کرد که روی سیاره‌ای ناشناخته، با قوانینی جدید دست و پنجه نرم می‌کردند؛ واقعا چه کسی در میان ما دوست ندارد که از این قفس فضازمان سال 2020 رها شده و با ورود به سالی جدید، به محل زندگی نوینی وارد شود که از اخبار ناگوار سال گذشته به دور است؟

روزن معتقد است که پدیده مونولیت و ظاهر شدن ستون‌هایی با الهام گرفتن از فیلم کوبریک نشان می‌دهد که ما انسان‌ها بیشتر از همیشه مشتاق تغییر، پیشرفت و تکامل هستیم و هم‌اکنون زمان آن فرا رسیده تا مسیر بعدی خود را انتخاب کنیم. شاید این مونولیت‌ها در نهایت نوعی دید جهانی تازه را در ما به وجود بیاورند و به ما کمک کنند تا برای برطرف کردن چالش‌های پیش رو آماده‌تر شویم.