نگاهی به جنگ‌افزارهای معرفی شده در نمایشگاه هوافضای ILA 2022 برلین

نمایشگاه هوافضای ILA 2022 در برلین به پایان رسید و حال در این نوشتار قصد داریم مهم‌ترین تسلیحات معرفی شده در این رخداد بین‌المللی را مطرح کنیم.

نمایشگاه هوافضای ILA از 1909 همه ساله در برلین برگذار و میزبان کمپانی‌های نظامی و غیرنظامی است که جدیدترین دستاورهای خود در این حوزه به نمایش می‌گذارند. امسال نیز این نمایشگاه 5 روز پس از پایان نمایشگاه دفاعی پاریس موسوم به Eurosatory 2022 برپا شد که در نوشتارهای پیشین جنگ افزارهای رونمایی شده در فرانسه را معرفی کردیم. حال قصد داریم نگاهی به مهم‌ترین جنگ افزارهای به نمایش در آمده در ILA 2022 یا اختصارا ILA22 داشته باشیم.

MBDA Deutschland Sky Warden NNbS

سامانه ضد پهپاد «اسکای واردن» ساخت شعبه آلمانی کمپانی هوافضا و دفاعی اروپایی MBDA یکی از این جنگ افزارهاست. جنگ اوکراین ثابت کرد که پهپادها به خصوص انواع کوچک الکتریکی نظیر کوادکوپترها تا چه میزان می‌توانند موثر و برای دشمن خطرناک باشند. امروزه این پرنده‌های بدون سرنشین کوچک جثه به یکی از اجزای اصلی میدان‌های نبرد تبدیل شده و به نیروها در شناسایی، نظارت، دیده بانی، جاسوسی، عملیات اطلاعاتی و هدایت آتش کمک شایانی می‌کنند.

اوکراینی‌ها همچنین کوادکوپترهای تجاری را با نارنجک مسلح و از بالا نیروهای متجاوز روسیه را هدف قرار می‌دهند. این پهپادها عموما نمونه‌های DJI هستند که به آسانی از بازار تهیه می‌شوند. پهپادهای انتحاری نیز در این جنگ به طور گسترده توسط 2 مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سوئیچ بلید 300/600 و فینکس گوست ساخت آمریکا و وارمیت لهستانی که در دست اوکراین‌ها است گرفته تا پهپادهای زالا که روس‌ها دارند و… مثال‌هایی از پهپادهای انتحاری مورد استفاده هستند.

دیگر خطر پهپادهای تجاری تبدیل شدن به پهپاد انتحاری دوربرد است. این پهپادها نیز از بازار قابل تهیه بوده یا با هزینه‌ای بسیار نازل تولید می‌شوند. تازه ترین مورد استفاده از چنین پهپادهایی، حمله‌ 5 روز پیش اوکراینی‌ها به پالایشگاهی در خاک روسیه توسط پهپاد غیرنظامی چینی Mugin-5 Pro بود که با قیمت 9500 دلار در علی بابا به فروش می‌رسد. این پهپاد 25 کیلوگرم ماده انفجاری حمل و برای صدها کیلومتر از دید رادارهای روسی پنهان مانده و از سد پدافندشان گذشت.

مسئله دیگری که برای پهپادهای نظامی یا حتی غیرنظامی کوچک مطرح می‌شود،‌ قابلیت حمله فوجی (اصطلاحا حمله زنبوری) است که طی آن شمار زیادی پهپاد کوچک به سمت دشمن رها و با در دست داشتن برتری در کمیت، توان پدافندی طرف مقابل را بی‌اثر و بر دشمن چیره می‌شوند. دفاع در برابر این هواگردهای کوچک، به خصوص اگر حمله زنبوری انجام دهند، از عهده سامانه‌های پدافندی فعلی خارج است. اینجاست که صنایع نظامی برای رفع مشکل وارد عمل شدند.

سامانه اسکای واردن که در ILA 2022 به نمایش در آمد، به طور تخصصی برای مقابله با پهپادها طراحی و توسعه یافت. این سامانه پدافندی کوتاه برد به صورت خودکشش ساخته شده تا برای جابجایی مستقل باشد. کشنده آن خودروی 4 چرخ متحرک شرپا با تحرک بالاست تا بتواند سریعا به منطقه رسیده و چتر پدافندی را برپا سازد. این سامانه در دسته ادوات سبک وزن جای گرفته و حتی با استفاده از هلیکوپترهای ترابری متوسط نیز می‌توان آن را به صورت هوایی جابجا نمود.

بالای این خودرو برجکی است که سنسورها و تسلیحات روی آن قرار دارند. برجک قابلیت چرخش دارد تا بتواند پوشش کاملی ایجاد نماید. این امر که سامانه از 2 بخش معرفی شده نه تنها کار تعمیر یا تعویض را آسان می‌کند، بلکه به لطف ماژولار بودن برای ارتقای سامانه نیز حسن محسوب می‌شود. پیش از نمایشگاه ILA 2022 نمونه‌ای از این سامانه با تجهیزات متفاوتی رونمایی شده بود و نمایش مجددش با سنسورها و بسته تسلیحاتی متفاوت، ماژولار بودنش را تایید نمود.

رادار این سامانه از نوع آرایه فازی فعال (AESA) با 4 آنتن در طرفین برجک است تا پوشش 360 درجه کامل و سراسری ایجاد و پهپادها را کشف کنند. پهپادهای کوچک ضمن اینکه به واسطه ابعاد و جنس بدنه سطح مقطع راداری بسیار کمی دارند، با سرعت بسیار پایین در ارتفاع پست پرواز می‌کنند که همه این موارد با یکدیگر سبب سخت شدن کشف و تشخیص آن‌ها از پدیده‌های پس زمینه نظیر باد می‌شود. رادار این سامانه برای غلبه بر امتیازات پهپادها طراحی شده است.

اسکای واردن یک برجک الکترواپتیکال با چرخش 360 نیز دارد که پذیرای دوربین تلوزیونی با بزرگنمایی و همچنین تصویرساز فروسرخ برای دید در شب و از بین مه،‌ دود و غبار در کنار فاصله‌یاب و نشانه‌گذار لیزری است. بر خلاف رادار که عملکرد فعال دارد، روش اپتیکی غیرفعال است، یعنی امواجی نشر نداده و تنها دریافت می‌کند که محل اختفای خودرو را لو نمی‌دهد.. اپتیک در کنار رادار سبب افزایش دقت کشف و درگیری می‌شود، ضمن اینکه جنگ الکترونیک اثری روی آن ندارد.

پس از کشف هدف، سامانه اسکای واردن با استفاده از موشک‌های SADM با آن درگیر می‌شود. در نمایشگاه ILA 2022 موشک مذکور نیز در کنار خودرو به نمایش در آمده بود. این موشک شلیک کن – فراموش کن بر اساس موشک ضد زره انفورسر (Enforcer) ساخته شده و در دماغه خود یک جستجوگر تصویرساز فروسرخ دارد که روی هدف قفل و موشک بدون وابستگی به پرتابگر هدایت می‌شود. موشک 7 کیلومتر برد و فیوز مجاورتی دارد که برای پهپادهای کوچک مهلک‌تر است.

این موشک‌ها درون دو پرتابگر هر یک با ظرفیت 9 موشک قرار گرفته و یک سامانه اسکای واردن، دست کم در نمونه به نمایش در آمده در ILA 2022 برلین، 18 موشک آماده شلیک دارد. پرتابگرها زاویه حرکتی زیادی در راستای محور عمود داشته و مستقل از یکدیگر حرکت کرده که به سامانه اجازه درگیری همزمان با چند هدف در جهات مختلف را می‌دهد. همانطور که گفته شد سنسورها (رادار و اپتیک) پوشش 360 درجه داشته و موشک‌ها نیز شلیک کن – فراموش کن هستند.

در کنار پرتابگرهای موشک یک برجک با پذیرایی از یک تیربار چندمنظوره 7.62 میلی‌متری مدل FN MAG 58 با برد آتش 3.5 کیلومتر قرار دارد. این تیربار نیز روی برجک چرخان اصلی قرار گرفته و خود نیز در راستای محور عمود حرکت وسیعی دارد. سامانه به کمک تیربار می‌تواند به صورت خودکار با پهپادها در برد کم درگیر شود. تیربار برای اهداف کوچک مثل کوادکوپتر یا پهپادهای انتحاری بسیار موثر است و هدایت خودکار توسط کامپیوتر کنترل آتش سبب افزایش دقت می‌شود.

همانطور که گفته شد این سامانه ماژولار با قابلیت نصب تسلیحات و تجهیزات متنوع است. پیشتر در سال 2021 نسخه‌ای از این سامانه مجزه به رادار 4 وجهی MHR RPS-42 در کنار تیربار FN MAG 58 و توپ لیزری HELMA-P رونمایی شده بود. این سلاح لیزری از فاصله 1 کیلومتری پهپاد را نابود یا از فاصله 3 کیلومتری سیستم‌های اپتیکی آن را از کار می‌انداخت. همچنین به موشک‌های فرانسوی میسترال 3 مسلح بود که البته پرتابگر جدید نیز می‌تواند پذیرای این موشک باشد.

سامانه معرفی شده در ILA 2022 از سیستم فرماندهی و کنترل (C2) بهره برده و به صورت کاملا مستقل و بی‌نیاز از دیگر نیروهای خودی قادر به انجام عملیات است. این سامانه بسیار دقیق و حتی قادر به درگیری با ریز پهپادهای کلاس یک، یعنی هواگردهای بدون سرنشین کوچک با بیشینه وزن زیر 20 کیلومتر هنگام برخاست است. این دسته شامل انواع کوادکوپترها و دیگر پهپادهای نظامی و غیرنظامی کوچک می‌شود. پهپادهای بزرگ‌تر نیز شکار راحت‌تری برای آن هستند.

Joint Fire Support Missile (JFS-M)

موشک پشتیبانی آتش مشترک یا JFS-M ساخت MBDA Deutschland سلاح دیگری بود که در ILA 2022 به نمایش در آمد؛ البته پیشتر در ILA 2020 رونمایی شده بود. این موشک که برای شلیک از سامانه‌های راکت انداز چندتایی M270 MLRS ارتقا یافته آلمانی موسوم به مارس 2 (MARS II) ساخته شد، 300 کیلومتر برد (به گفته برخی منابع 500 کیلومتر) و 0.9 ماخ سرعت دارد. مارس 2 در هر یک از دو پرتابگرش می‌تواند 3 موشک JFS-M و مجموعا 6 تیر از آن را حمل کند.

امروزه دوربردترین مهماتی که از سامانه‌های M270 شلیک می‌شود، راکت‌های هدایتی M30A2 ER GMLRS و M31A2 ER GMLRS-U با هدایت ماهواره‌ای و برد 150 کیلومتر هستند. البته موشک MGM-168A ATACMS بلاک 4 که از مهمات قابل شلیک اصلی MLRS هستند، تا 310 کیلومتر برد دارد و ضمنا و موشک بالستیک دیگری به نام PrSM با برد بیش از 700 کیلومتر و سرعت هایپرسونیک نیز برای آن در دست توسعه است؛ اما این دو نمونه موشک بالستیک هستند.

موشک کروز حمله را با دقت و انعطاف پذیری بیشتری انجام می‌دهد. آن‌ها در مسیری غیرقابل پیشبینی پرواز می‌کنند، در حالی که یک موشک بالستیک از همان لحظه شلیک مشخص است در چه نقطه‌ای فرود خواهد آمد. موشک JFS-M دارای هدایت داخلی و ماهواره‌ای GPS مقاوم در برابر اخلال است و با کمک دوربین تلوزیونی و تصویرساز فروسرخی که در دماغه دارد می‌توان آن را در هر ساعت از روز و شرایط آب و هوایی هدایت کرد؛ البته قابلیت پرواز کاملا خودکار نیز دارد.

در کنار سیستم‌های هدایتی فوق، موشک به سیستم نقشه برداری 3 بعدی از سطح زمین برای ناوبری دقیق و یا زمانی که سامانه‌های فوق از کار افتاده‌اند مجهز شد. این سامانه ضمن تصویر برداری لحظه‌ای از سطح زمین، آن را با حافظه خود تطبیق داده تا مطمئن شود در مسیر درست قرار دارد. موشک به سیستم پیوند داده (دیتا لینک) دو طرفه با قابلیت شرکت در نبر شبکه محور مجهز است تا بتواند اطلاعات را به صورت آنی برای نیروهای خودی ارسال و فرامین را دریافت کند.

موشک از طریق جستجوگر اهداف را دیده و با کمک هوش مصنوعی و الگوریتم پیشرفته‌ای که دارد اقدام به شناسایی آن‌ها کرده و با انتخاب ارزشمندترین هدف، به آن حمله می‌کند. به لطف این قابلیت می‌توان موشک را بدون هدف گیری به سمت دشمن شلیک کرد تا خود اهداف را کشف و اقدام به حمله کند. البته کاربر انسانی روی عملکرد موشک نظارت دارد و می‌تواند هدف را تغییر داده و یا در صورت انصراف از حمله موشک را با مکانیزم امن خود تخریبی در هوا نابود کند.

موشک همچنین دارای یک رادار کوچک است و می‌تواند با استفاده از آن اهداف را کشف کند تا بدین ترتیب دقت آن در گام پایانی حمله افزایش یابد. علاوه بر این دارای گیرنده غیرفعال رادیویی است تا روی منبع نشر دهنده امواج نظیر رادار، سیستم جنگ الکترونیک یا دکل مخابراتی قفل کرده و به روش غیر فعال به سوی آن پرواز کند. برخورداری از چندین سنسور برای کشف هدف سبب می‌شود موشک در برابر جنگ الکترونیک دشمن مقاوم باشد و نتوان آن را منحرف کرد.

سرجنگی آن چندمنظوره با قابلیت تنظیم قدرت تخریب از 10 تا 100 درصد توان خود است که کمیت آن بر اساس نوع هدف برای محدود کردن آسیب ناخواسته به اطرافیان هدف تنظیم می‌شود. همچنین می‌تواند به سیستم جنگ الکترونیک مجهز و با پرواز بر فراز منطقه اقدام به ایجاد اخلال روی سامانه‌های رادیویی مانند رادار کند. موتور جت موشک نیز قابلیت تغییر سرعت در همه مراحل پروازی داشته و بسته به مسیر پروازی و نقشه حمله سرعتش از 0.4 تا 0.9 ماخ متغیر است.

سطح مقطع راداری آن نیز به لطف طراحی و استفاده از مواد جذب کننده امواج رادار (RAM) پایین است. موتور نیز پنهانکاری حرارتی دارد و قابلیت تغییر رانش به آن کمک می‌کند در صورت نیاز اثر حرارتی خود را به حداقل برساند. این موضوع سبب می‌شود کشف موشک به واسطه گرمای تولیدی موتور برای سامانه‌های آشکارساز فروسرخ سخت باشد. علاوه بر این بهره گیری از موتور جت همچنین باعث بدون دود بودن موشک و کاهش صدای تولیدی آن هنگام پرواز می‌شود.

موشک می‌تواند ارتفاع خود را تغییر داده و برای پرواز در مسیر از قبل تعیین شده و یا مسیر جدیدی که حین پرواز برایش مشخص گردیده برنامه ریزی می‌شود. پیمایش در مسیر غیر خطی و برنامه پذیری پیش یا پس از شلیک به آن کمک می‌کند تا بتواند تهدیدات موجود در مسیر نظیر سامانه‌های پدافندی را دور بزند و یا هدف خود را تغییر و در مسیری متقاوت به سوی هدفی جدید پرواز کند. JFS-M همچنین در حال حاضر تنها موشک M270 با مسیر پرواز غیر منحنی است.

غرفه Diehl Defence در ILA 2022

کمپانی هوافضا و دفاعی آلمانی دیل دیفنس در نمایشگاه ILA 2022 از موشک پدافندی جدید خود موسوم به IRIS-T HYDEF رونمایی کرد. پیش از این سامانه پدافند هوایی IRIS-T SL دارای 3 نوع موشک برای درگیری با اهداف در برد کم تا دور بود، در حالی که موشک جدید موتور دو مرحله‌ای دارد که سبب افزایش برد، سرعت و توان مانور موشک جهت مقابله با موشک‌های هایپرسونیک می‌شود. از جزئیات و مشخصات این موشک مدرن و جدید هیچ اطلاعاتی در دست نیست.

دیل سامانه پدافند کوتاه‌ برد خودکشش IRIS-T SLS Mk III را نیز به نمایش گذاشت که البته در Eurosatory 2022 آن را رونمایی کرد. این سامانه روی خودروی 6 چرخ Eagle V سوار و دارای رادار آرایه فازی فعال باند X و 3 بعدی Hensoldt Spexer با 3 آنتن 2 وجهی جهت فراهم آوردن پوشش 360 درجه در کنار آنتن سامانه تشخیص دوست از دشمن بالای آن‌ها است. تسلیحات آن نیز شامل 4 موشک IRIS-T SLS و تیربار سنگین 12.7 میلی‌متری روی برجک متحرک است.

دیل در ILA 2022 نیز همچون Eurosatory 2022 بار دیگر طرح موشک هوا به هوای آینده موسوم به FCAAM را به نمایش گذاشت که با نام AIM-2000 IRIS-T FCAAM نیز شناخته می‌شود. FCAAM دارای سنسور تصویرساز فروسرخ با مقاومت در برابر اخلال جهت کشف دشمن و قفل روی آن است. همچنین به منظور داشتن توان مانور بالا، از موتور راکتی پالسی و خروجی متغیر (تراست وکتورنیگ) در کنار بالک‌های کنترلی متحرک بهره برده و بردش نیز بیش از 32 کیلومتر است.

در ساخت این موشک اصول پنهانکاری رعایت شده تا در صورت حمل آن خارج از بدنه، سبب افزایش سطح مقطع راداری هواپیما نشود. این موشک قابلیت قفل همه جهته دارد؛ یعنی برای قفل روی هدف حتما نیازی نیست موتور آن در دید جستجوگر باشد و می‌تواند از هر زاویه روی هدف قفل کند. از FCAAM برای مقابله با هر نوع هواگرد و موشکی می‌توان استفاده کرد. موشک از هوش مصنوعی و پیوند داده دو طرفه بهره برده و قابلیت شلیک کور و قفل پس از شلیک را نیز دارد.

دیل پهپاد هواپرتاب Light Attack Remote Carrier (LAC) با وزن 250 تا 350 کیلوگرم را نیز معرفی کرد که توسط هواپیماها شامل جنگنده و هواپیماهای ترابری حمل و پس از رهاسازی با استفاده از سنسورهای خود اطلاعات منطقه‌ای را برای هواپیما فراهم می‌آورد. LAC سرجنگی با وزن نامشخص دارد و می‌توان آن را به هدف کوبید. در مناطق خطرناک همچون منطقه‌ای که پدافند دشمن حاضر است، می‌توان LAC را اعزام کرد تا عملیات شناسایی و شکار را انجام دهد.

این پهپاد که با نام سیستم ماموریت رزمی آینده (Future Combat Mission System) یا FCMS نیز شناخته می‌شود، رادار و سیستم‌های اپتیکی و رادیویی غیر فعال به صورت توزیع شده دارد تا پوشش کامل داشته و با بهره از هوش مصنوعی، کشف، شناسایی و موقعیت یابی اهداف و همچنین جنگ الکترونیک در بردی فرای سیستم‌های جنگنده انجام یا با دستور انسان حمله انتحاری کند. FCMS پیوند داده دو طرفه برای انتقال آنی اطلاعات و توان شرکت در نبر شبکه محور دارد.

Skyranger 30 در ILA22

اسکای رنجر 30 یک سامانه پدافند هوایی کوتاه برد است که  کمپانی دفاعی آلمانی راینمتال (Rheinmetall) در ILA 2022 به نمایش گذاشت. این سامانه روی شاسی چرخدار بوکسر سوار و توپ 30 میلی‌متری با بیشینه برد 4 کیلومتر دارد. 2 موشک با برد 10 کیلومتر و تیربار 7.62 با برد 3.5 کیلومتر نیز دیگر تسلیحات آن هستند. این سامانه برای مقابله با هواگردها به خصوص پهپادهای کوچک در برد کوتاه است و رادار آرایه فازی فعال با 5 آنتن و برجک الکترواپتیکال – لیزری دارد.

Eurofighter EK

این هواپیما نسخه جنگ الکترونیک و سرکوب پدافند از جنگنده چندمنظوره نسل 4.5 اروپایی یوروفایتر تایفون است که به درخواست نیروی هوایی آلمان توسعه یافت. EK مشابه اروپایی هواپیمای آمریکایی EA-18G گراولر (Growler) محسوب شده و به سیستم‌های کشف امواج دشمن و جنگ الکترونیک چندطیفی با آنتن آرایه فازی فعال و قابلیت اخلال روسی سامانه‌های رادیویی نظیر رادار، سیستم‌های جنگ الکترونیک، مخابراتی و… مجهز و به موشک ضد تشعشع مسلح است.

در این نوشتار تلاش شد تا تمامی جنگ افزارهای حائز اهمیت که در نمایشگاه هوافضای ILA 2022 برلین در معرض دید گذاشته شدند را معرفی کنیم. البته این رویداد بین المللی تنها برای نمایش تسلیحات جدید نبود، بلکه قراردادهای نظامی نیز طی آن بسته می‌شود؛ مثلا جمهوری چک اعلام کرد خرید 24 فروند جنگنده چندمنظوره نسل 5 پنهانکار و رادارگریز آمریکایی F-35A لایتنینگ 2 (Lightning II) را بررسی می‌کند. ضمنا مقالات Eurosatory 2022 نیز در ادامه لیست شده‌اند.