علت عقب ماندگی صنعت خودرو ایران چیست؟

متاسفانه صنعت خودروسازی کشورمان با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کند و بیمار است. علت عقب ماندگی صنعت خودرو ایران چیست؟

صنعت خودروسازی کشورمان اگرچه طی سال‌های اخیر با پیشرفت‌هایی مواجه شده، اما در بطن خود با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند که قدمت برخی از آنها به بیش از ده سال می‌رسد. متاسفانه صنعت خودروی ایران ملقب به پیشران اقتصادی شده و در آسیا حرف‌هایی برای گفتن دارد؛ ولی با وجود قدمت بالا همچنان با مصائبی حل نشدنی سر و کار دارد. خبر بدتر این‌که تا به امروز هیچ یک از دولت‌های مستقر در کشور موفق به حل این معضلات نشده‌اند.

علت عقب ماندگی صنعت خودرو ایران

صنعت خودرو در کشور به‌دلایل متعددی عقب مانده تلقی می‌شود و اگر اغراق نکنیم نوشتن آنها در قالب کتاب می‌گنجد. نمی‌توان در خصوص ریز مشکلات این صنعت در یک مقاله کوتاه صحبت کرد، چرا که طبیعتاً حق مطلب ادا نمی‌شود. با این حال ناگزیر هستیم زیرشاخه‌های کلان مصائب خودروسازی را برشمریم تا برای خواننده ماجرا کمی روشن‌تر شود.

در تمامی کشورهای دنیا برای در نظر گرفتن سطح توسعه‌یافتگی و پیشرفته بودن یک دولت، از صنعت خودرو و موفقیت‌های آن صحبت می‌شود؛ زیرا جایگاه ارزشمندی در شکل‌گیری اقتصاد موفق دارد و به شبکه صنعتی کمک شایانی می‌کند. اما شوربختانه در ایران، دولت موفقیتی در این زمینه به‌دست نیاورده است.

سوال اینجاست که چرا با وجود نیروی کار ارزان قیمت، منابع انرژی فراوان و نیروی کار متخصص و جوان که در بهترین دانشگاه‌ها مشغول به تحصیل هستند، مشکلات ادامه‌دار شده و حل نمی‌شوند؟ برخی از مشکلات موجود عبارتند از: نگاه امنیتی به صنعت خودرو، قیمت گذاری دستوری محصول و معافیت زنجیره مواد اولیه از قیمت گذاری دستوری.

به جرات می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت خودروسازی ایران، تغییرات در سطوح مدیریتی است. طی سالیان اخیر بارها مدیرعامل‌های دو خودروسازی بزرگ کشور، ایران خودرو و سایپا عزل و سپس افرادی جدید نصب شده‌اند و به دست گرفتن امور و کنترل کامل اوضاع دشوار و غیر ممکن شده است. عزل و نصب‌ها باعث شده استراتژی‌های ریز و درشت خودروسازان محقق نشود و ثبات و آرامش از صنعت خودرو رخت بربندد.

مشکل دیگر انتصابات جدید، تغییر مدیران ارشد و زیردست‌های آنها است که مانع تحقق برنامه‌های توسعه‌ای می‌شود. علاوه بر این متاسفانه نهادهای بیرونی به خودروسازان فشار وارد می‌کنند و مدیران این شرکت‌ها شجاعت و توان مخالفت و ایستادگی در برابر آنها را ندارند.

البته در طول تاریخ صنعت خودروسازی ایران نمونه‌هایی از افرادی بودند که سعی کردند تصمیماتی به نفع مردم و مشتریان اتخاذ کنند؛ ولی فشار مضاعف مجموعه‌های بیرونی باعث شد تا آنها از سمت خود کناره‌گیری کنند و جایگاه خود را به مدیران بعدی بدهند. همچنین از دیگر مشکلات فعلی صنعت خودرو می‌توان به مالکیت آنها اشاره کرد. در حال حاضر خودروسازان نه دولتی هستند و نه خصوصی و به‌عبارتی خصولتی محسوب می‌شوند.

همین خصولتی بودن دست و پای مدیران این شرکت‌ها را می‌بندد و در نوع خود باعث تحمیل تصمیماتی نظیر سرمایه‌گذاری‌های غیراقتصادی و افزودن نیروی انسانی زائد به آنها می‌شود. متاسفانه برای حل این مشکل نیز چاره‌ای اندیشیده نشده و تلاش‌ها در حد گمانه‌زنی و حرف باقی مانده است.

از مهم‌ترین مشکلات صنعت خودرو می‌توان به دخالت نهادهایی نظیر شورای رقابت اشاره کرد که درک درست و صحیحی از خودروسازی کشور ندارند و شوربختانه با تصمیمات لحظه‌ای خود آتش به سرمایه انسانی و پولی کشور می‌زنند. نتیجه تحمیل تصمیمات شورای رقابت و سایر نهادهای تأثیرگذار را می‌توان در ضررهای چندین هزار میلیاردی آنان مشاهده کرد.

برای حل مصائب و موانع صنعت خودروی کشورمان باید فکری به حال عبور از آنها کرد و شاید مهم‌ترین کاری که از دست مدیران خودروسازی‌ها برمی‌آید، شجاعت و مقاومت در برابر فشارهای بیرونی باشد. نه‌تنها سیاست‌گذاران، بلکه خودروسازان می‌بایست در مسیر شکوفایی این صنعت تلاش کنند و از خود شجاعت به خرج دهند.