پروژه جذاب آژانس فضایی اروپا : دو ماه بخوابید و پول بگیرید

در پروژه جدید آژانس فضایی اروپا، داوطلبان دو ماه روی تخت می‌خوابند و تحت نظر گرفته می‌شوند. امید می‌رود از نتایج این تحقیق، راه‌هایی برای جلوگیری از تحلیل و ضعف عضلانی فضانوردان پیدا شود.

قرار است 12 نفر در جهت پیشبرد دانش فضایی، 60 روز مهمان آژانس فضایی اروپا (ESA) باشند و با مشارکت در یک پروژه جالب، شرایط زیست فضانوردان را شبیه‌سازی کنند. بعضی از این داوطلبان، فقط می‌خورند و می‌خوابند؛ ولی برخی دیگر، فعالیت‌های فیزیکی از قبیل رکاب‌زنی درون یک سانتریفیوژ را هم انجام می‌دهند.

این پروژه آژانس فضایی اروپا که BRACE (مخفف «خوابیدن روی تخت همراه با جاذبه مصنوعی و رکاب‌زنی») نام دارد، توسط مرکز ملی مطالعات فضایی فرانسه (CNES) تامین مالی و در موسسه MEDES واقع در شهر تولوز اجرا می‌شود.

تختی که داوطلبان روی آن دراز می‌شکند، 6 درجه به‌سمت عقب شیب دارد؛ طوری که پاها بالاتر از سر قرار بگیرند. این وضعیت، حتی هنگام استحمام یا استفاده آن‌ها از توالت هم حفظ می‌شود (تحت هر شرایطی، دست‌کم یکی از شانه‌های داوطلبان باید در تماس با تشک باشد).

این، سبب گسیل جریان خون به سمت سر خواهد شد که در ترکیب با استراحت دائمی روی تخت، عضلات فرد را به سمت آتروپی سوق می‌دهد؛ همان مشکلی که فضانوردان در سفرهای فضایی بلندمدت درگیرش می‌شوند.

یکی از گروه‌های داوطلب، نقش شاهد یا کنترل را ایفا و تمام مدت، استراحت می‌کنند. گروه دوم با استفاده از دوچرخه‌ای که به تخت فضایی آن‌ها متصل است، برنامه رکاب‌زنی منظمی را پی می‌گیرند تا روتین معمول فضانوردان برای تقویت عضلات را شبیه‌‌سازی کنند.

گروه سوم، همین رکاب‌زنی را در حالی انجام می‌دهند که تخت‌شان درون یک دستگاه سانتریفیوژ، می‌چرخد. این چرخش، با هدف خنثی‌سازی اثر مخرب فقدان جاذبه‌ انجام می‌گیرد که با خوابیدن روی تخت، شبیه‌سازی شده است و امید می‌رود اثر مفید رکاب‌زنی را تقویت کند.

آنجلیک، فن اومبرخن، محقق ارشد علوم زیستی در آژانس فضایی اروپا می‌گوید:

ما امیدواریم با این کار، اهمیت جاذبه مصنوعی ایجاد شده در روتین فیتنس فضانوردان را بهتر درک کنیم. داوطلبان حاضر در این پروژه، روزانه دو ساعت در حال چرخش، ورزش می‌کنند.

البته این نخستین باری نیست که دانشمندان با استراحت بلند مدت افراد روی تخت، سفرهای فضایی را شبیه‌سازی می‌کنند؛ اما ظاهرا اولین بار در اروپاست که رکاب‌زنی هم وارد آزمایش شده است. محققان در اسلوونی نیز مطالعه مشابهی را با جاذبه مصنوعی و حرکات لرزشی، در دستور کار قرار داده‌اند.

اما شاید چنین تحقیقاتی، فقط به‌نفع سفرهای فضایی تمام نشوند. از این یافته‌ها می‌توان در طراحی روش‌های درمانی بهتر برای سالخوردگان و سایر افراد مبتلا به بیماری‌های عضلانی هم بهره گرفت.