موشک های سرگردان به بلای جان هواپیماهای مسافربری تبدیل شده‌اند!

اخیراً هواپیماهای مسافربری با خطر فزاینده اصابت موشک های سرگردان و کنترل نشده روبرو هستند.

احتمال مورد حمله قرار گرفتن یک هواپیما توسط باقی‌مانده موشک‌های فضایی بسیار کم است؛ اما این بدان معنا نیست که این اتفاق نمی‌تواند رخ دهد!

در 11 می سال 2020، یک موشک کنترل نشده و مرگبار از لس آنجلس به‌‌سمت نیویورک حدود 9 دقیقه در هوا سرگردان بود. این موشک 20 تنی چینی لانگ مارس 5B بود که حدود 60 مایل از بالای این ایالات عبور می‌کرد.

موشک لانگ مارچ 5 بی که قدرتمندترین پرتابگر چین نیز محسوب می‌شود، در مسیر بازگشت خود وارد مدار شده و زمینه را برای یکی از بزرگترین فرودهای کنترل‌نشده در کره زمین فراهم کرد. بدنه راکت ماموریت خود را به پایان رسانده بود و تنها 15 دقیقه بعد از ورود، به قطعاتی از جمله لوله‌ای به طول 12 متر تبدیل شد که به روستایی در ساحل عاج برخورد کرد.

این یک تهدید بسیار خطرناک برای مردم در سراسر جهان، از جمله در زمین، دریا، و در هواپیمای در حال پرواز محسوب می‌شد. بااینکه احتمال برخورد مرگبار این زباله فضاییی بسیار کم بود، اما عواقب آن می توانست فاجعه آفرین باشد.

اقدام دولت‌ها درمقابل تهدید موشک های سرگردان

در آن زمان، اداره هوانوردی فدرال (FAA) تصمیم گرفت برای مقابله با خطر، حریم هوایی ایالات متحده را ببندد و به هواپیماها اجازه پرواز در امتداد مسیر بدنه موشک را ندهد. بازه زمانی اتخاذ چنین تصمیمی بسیار کوتاه و مملو از بلاتکلیفی بود.

این در حالی بود که با این تصمیم به شرکت‌های هواپیمایی ضرر بسیاری وارد می‌شد. در شرایط این‌چنینی، تصمیم‌گیرندگان باید هزینه‌های اقتصادی را در مقابل پذیرش احتمال تلفات می‌سنجیدند.

در 4 نوامبر 2022، اسپانیا و فرانسه نیز بخش‌هایی از حریم هوایی خود را به ترتیب به مدت 40 و 60 دقیقه بستند؛ زیرا یکی دیگر از موشک‌های چینی Long March 5B قرار بود دوباره بدون کنترل وارد جو شود.

بدنه موشک قبل از شکسته شدن بر فراز اقیانوس آرام عبور کرد، بدون اینکه هیچ خسارتی برجای بگذارد. اما از طرف دیگر بیش‌از 300 پرواز تنها به‌دلیل بسته شدن حریم هوایی اسپانیا مختل شد و میلیون‌ها یورو برای خطوط هوایی و مسافران هزینه داشت.

هیچ کس تاخیر را دوست ندارد و در همین حال همه مسافران انتظار دارند خطوط هوایی و تنظیم کننده‌ها ایمنی را در اولویت قرار دهند.

هیچ مورد تایید شده‌ای وجود ندارد که نشان دهد یک هواپیمای در حال پرواز می‌تواند تنها با 300 گرم زباله فضایی که بر موتور، شیشه‌ی جلو یا سایر سطوح مهم ضربه می‌زند آسیب جدی ببیند.

چرا آژانس‌های هواپیمایی مجبور به اتخاذ این تصمیمات هستند؟

اگرچه هیچ مورد تایید شده‌ای از برخورد زباله‌های فضایی به هواپیمای مسافربری در حال پرواز وجود ندارد، اما در سال 1996 شیشه جلوی هواپیمای بوئینگ 757 هنگام پرواز در ارتفاع 31 هزار و 500 فوتی توسط یک شی ناشناخته ترک خورد.

در سال 2013، یک هواپیمای بوئینگ 757 دیگر در حالی که در ارتفاع 26 هزار فوتی پرواز می‌کرد، یک طرف مخروط دماغه‌اش به یک جسم ناشناس اصابت کرد. هر دو حادثه درست زمانی اتفاق افتادند که رخ دادن آنها بسیار بعید به نظر می‌رسید.

بنابراین حتی احتمالات بسیار کوچک نیز می‌توانند عواقب شدیدی داشته باشند که اقدامات نظارتی را توجیه می‌کند.

در سال 2021، واکسن AstraZeneca Covid-19 با خطر بسیار کمی برای لخته شدن خون همراه بود (در مجموع 222 مورد در بین 34 میلیون نفر یا به‌بیانی 0.0007 درصد). تعدادی از کشورها با محدود کردن و یا عدم مجوز استفاده از این واکسن از بروز خطرات احتمالی جلوگیری کرده و واکسن‌های MRNA گران‌تر را ترجیح دادند. امروزه اقدام محافظه‌کارانه دولت‌ها نیز همانند همین موضوع است.

عوامل افزایش‌ دهنده احتمال برخورد موشک های سرگردان به هواپیماها

امروزه دو عامل برای افزایش احتمال برخورد هواپیماهای مسافربری با زباله‌های فضایی ترکیب می‌شوند: افزایش ترافیک هوایی و افزایش فعالیت‌های فضایی.

تعداد پروازهای خطوط هوایی هر ساله درحال افزایش است. تنها در چهار سال گذشته نیز تعداد ماهواره‌های فعال و از کار افتاده در مدار پایین زمین دو برابر شده و از حدود 3 هزار به بیش‌از 8 هزار رسیده است.

البته در مقابل ماهواره‌های کنترل‌نشده که با استفاده از موشک‌ها به فضا پرتاب شده و پس از اتمام ماموریت در مدار زمین رها می‌شوند، ماهواره‌هایی نیز وجود دارند که به‌صورت کنترل شده وارد جو زمین شده و درنهایت نابود می‌شوند.

ورود مجدد کنترل نشده به‌این دلیل رخ می‌دهد که برخی اجسام فضایی پس از اتمام مأموریت خود در ارتفاعات پایین به دور زمین می‌چرخند.

تعدادی از این اجسام اثرات بالاترین بخش‌های جو زمین را احساس می‌کنند و با ایجاد کشش به‌جو زمین وارد می‌شوند. پیش‌بینی این ورود مجدد به دلیل عوامل بی‌شمار از جمله تغییرات در جو بسیار دشوار است.

در مقابل، یک ورود مجدد کنترل شده با استفاده از سوختن موتور انجام می‌شود که بدنه موشک را به‌یک منطقه دورافتاده از اقیانوس یا منطقه بازیابی هدایت می‌کند. به‌این منظور باید مقداری سوخت در بدنه موشک نگهداری شده و موتورها باید بتوانند دوباره احتراق شوند.

با این حال، بسیاری از اپراتورها هنوز برای جلوگیری از هزینه‌های اضافی مرتبط با ارتقاء فناوری و سوخت اضافی، گزینه ورود مجدد کنترل نشده را انتخاب می‌کنند. حتی اسپیس‌ایکس که شرکتی پیشرو در صنعت فناوری است نیز گاهی اوقات پس از ارسال ماهواره‌ها و اتمام مأموریت آنها، مراحل انهدام موشک‌های خود را رها می‌کند.

در سال 2016، دو مخزن فشار که هر کدام به‌اندازه یک ماشین لباسشویی بودند به زمین رسیده و در اندونزی فرود آمدند. سازمان‌های هوانوردی از جمله سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی و انجمن خلبانان خطوط هوایی در مورد این موضوع ابزار نگرانی کردند.

در مارس 2022، توصیه‌های مونترال در مورد ایمنی هوانوردی و ورود مجدد اشیاء فضایی کنترل‌نشده منتشر شد. این توصیه‌ها توسط کارشناسان بین‌المللی از جمله بازرس کل آژانس فضایی فرانسه و رئیس ایمنی فضایی در وزارت نیروی هوایی ایالات متحده جمع‌آوری شده‌اند.

با توجه به‌اینکه استفاده از فضا توسط هر کشوری پیامدهای جهانی دارد، این توصیه‌ها از دولت‌ها می‌خواهد شرایطی را برای جلوگیری از ورود مجدد کنترل نشده اجرام فضایی ایجاد کنند.

تا فاجعه‌ای بزرگ رخ ندهد، اصلاحات صورت نخواهد گرفت!

آیا نگرانی عمومی برای اینکه دولت‌ها تمام بازمانده موشک های سرگردان را به‌طور کنترل شده به‌زمین بازگردانند کافی نیست؟ حتما نیاز به‌یک حادثه بزرگ مانند برخورد فاجعه‌بار با هواپیماهای مسافربری است؟

در دهه 1970، خطری که برای اقیانوس‌ها به‌دلیل نشت‌های نفتی به‌وجود آمد منجر به درخواست‌ها برای الزام دو بدنه در نفت‌کش‌ها شد. اما صنعت حمل و نقل که نگران افزایش هزینه‌ها، بود سبب شد تلاش‌ها برای اجرایی کردن این طرح بدون ثمر باقی بمانند.

تا اینکه در سال 1989، اکسون والدز تقریباً 11 میلیون گالن نفت را به تنگه پرنس ویلیام ساند آلاسکا ریخت. در این هنگام بود که موضوع نشت نفت یک موضوع نگران‌کننده عمومی شد و این اتفاق تمام نفتکش‌های جدید که در بنادر ایالات متحده تردد می‌کردند را ملزم به دو برابر کردن بدنه کرد.

این اقدام سازمان بین‌المللی دریانوردی را بر آن داشت تا کنوانسیون جلوگیری از آلودگی کشتی‌ها را در سال 1992 اصلاح کرده و تانکرهای جدید را ملزم به دو بدنه کند. درنهایت، از طریق اصلاحات بیشتر در سال 2001 و 2003، بازنشستگی نفتکش‌های تک بدنه تسریع گشت.

یکی از آموزنده‌ترین جنبه‌های این اتفاق این است که این اقدام باعث ایجاد یک قانون‌گذاری چندجانبه موفق شد. امروزه، ورود مجدد بدنه موشک کنترل‌نشده نیز یک مسئله ایمنی بین‌المللی، درست همانند نفت‌کش‌ها محسوب می‌شود.

FAA مجوز اکثر پرتاب‌های فضایی جهان را صادر کرده و یکی از بزرگترین صنایع هوانوردی را اداره می‌کند. بنابراین این مکان می‌تواند نقطه آغازی برای تحریک تغییرات بین‌المللی باشد؛ پیش‌از اینکه یک هواپیمای پر از مسافر در آسمان صدمه ببیند.